O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi


Kolloid  sistemada  yorug‘lik  yoyilishi



Download 1,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet64/94
Sana05.01.2022
Hajmi1,49 Mb.
#318808
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   94
Bog'liq
kimyo fizikaviy va kolloid kimyo biologiya-tuproqshunoslik fakulteti talabalari uchun uslubiy qollanma

Kolloid  sistemada  yorug‘lik  yoyilishi:
  Jism  zarrachalarining  o‗lchamlari 
tushayotgan  yorug‗likning  to‗lqin  uzunligidan  ancha  kichik  bo‗lsa  yorug‗likni 
yoyilishi  kuzatiladi.  Shuning  uchun  kolloid  sistemalar  yorug‗lik  nuri  bilan 
yoritilganda  dispers  faza  zarrachalari  tushayotgan  yorug‗lik  nurlarini  yoyib 
yuboradi. Dispers sistemadan intensiv yorug‗lik nuri o‗tkazib sistemaga yorug‗lik 
nuri  yo‗nalishiga  nisbatan  biror  burchak  bilan  qaraganimizda  sistema  ichida 
yorug‗ konusni ko‗ramiz. Bu xodisani Faradey – Tindal effekti deyiladi. Sababi: 
kolloid zarrachaga tushgan yorug‗lik zarrachalar tomonidan yoyiladi. Natijada xar 
qaysi  zarracha  xuddi  yorug‗lik  beruvchi  nuqtadek  bo‗lib  ko‗rinadi.  Mayda 
zarrachalarni yorug‗likni yoyilish hodisasi opalessensiya deyiladi. Chin eritmalar 
va toza suyuqliklarda yorug‗lik nihoyatda kam yoyiladi.
  
Faradey  –  Tindal effekti
 
intensivligi  zolning disperslik  darajasi  ortishi bilan 
kuchayadi.  Kolloid  zarrachalardan  nurning  yoyilishi  hodisasi  o‗sha  nurning 
to‗lqin uzunligiga bog‗liq bo‗ladi. 
Dag‗al  dispers  sistemalarda  muhit  bilan  zarracha  chegarasida  yorug‗likning 
tartibsiz  qaytishi  va  betartib  sinishi  natijasida  yorug‗likning  yoyilishi  hodisasi 
kuzatiladi. Lekin kolloid eritma zarrachalarining o‗lchamlari yorug‗likning to‗lqin 
uzunligidan  kichik  bo‗lgani  uchun  difraksiya,  ya‘ni  yorug‗lik  zarrachani  ―o‗rab 
o‗tib‖, o‗z  yo‗nalishini o‗zgartirish xodisasi vujudga keladi. 
Reley  qonunlariga  muvofiq  kolloid  zarrachadan  yoyilayotgan  nurning 
intensivligi: 
I = k I
o
   νV
2
 / λ
4
    (n
1
2
 – n
2
2
 / n
1
2
 – 2n
2
2
)
2
   (5) 
J
0
- yorituvchi nurning intensivligi 
υ – sistemaning xajm birligidagi zarrachalar soni 
v – xar qaysi zarrachaning xajmi 
n
1
–kolloid zarracha xosil qilgan moddaning yorug‗likni sindirish koeffitsienti 
k – proporsionallik koeffitsienti 
bu  formula  zarrachaning  o‗lchamlari  40  –  70  nm  dan  katta  bo‗lmagan 
sistemalar uchungina qo‗llaniladi. 
Dispers  faza  va  dispers  muhit  moddalarining  yorug‗likni  sindirish 
koeffitsientlari  o‗rtasidagi  farq  qancha  katta  bo‗lsa  Faradey  –  Tindal  effekti 
shuncha  ravshan  ko‗rinadi.  To‗lqin  uzunliklari  kichik  bo‗lgan  binafsha  va 
xavorang  nurlar  kolloid  sistemalarda  yaxshi  yoyiladi,lekin  to‗lqin  uzunligi  katta 
bo‗lgan  qizil  nur  yaxshi  yoyilmaydi.  Faradey  –  Tindal  effekti  zolning 
konsentratsiyasi  haqida  fikr  yuritishga  imkon  beradi.  Kolloid  eritmani 
konsentratsiyasini  aniqlovchi  asbobga  nefelometr  deyiladi.  Nefelometrning 
ishlashi  sinaladigan  zolda  yoyilgan  yorug‗lik  intensivligining  standart  zolda 
yoilagn intensivligi bilan solishtirib ko‗rishga asoslangan. 


68 
 
Ultramikroskopiya  yordamida  ma‘lum  xajmdagi  zarrachalarning  soni 
hisoblab  topiladi,  lekin  zarrachaning  shakl  va  o‗lchamlarini  beosita  aniqlab 
bo‗lmaydi. 
Bu  usulda  zarrachaning  shaklini  aniqlasa  bo‗ladi,  masalan:  kolloid 
zarrachalar  tayoqcha  shakliga  ega  bo‗lsa  ultramikroskopiyada  ko‗radigan  yorug‗ 
nuqtalarning  ravshanligi  o‗zgarib  turadi.  Kolloid  zarrachalar  shaklini 
elektromikroskop  yordamida  aniq  ko‗rish  mumkin.  Bu  asbobdan  foydalanib 
kolloid  zarrachalarni  va  xatto  polimer  molekulalarini,  0.5  –  1  nm  kattalikdagi 
zarrachalarni ko‗rish mumkin. Kolloid zarrachalarning ichki sferasi va uning turli 
jarayonlar  vaqtidagi  o‗zgarishi  rentgenografik  va  elektronografiya  usullarida 
aniqlanadi.  Rentgenografiya  usulida  kolloid  zarrachani  ichki  tuzilishi  haqida 
ma‘lumot  olish  mumkin.  Bu  usulda  turli  kolloidlarning  ko‗pchiligi  kristall 
tuzilishga  ega  ekanligi  aniqlandi.  Kolloid  sistemalarda  dispers  faza  sirtini 
tekshirishda  elektronografiya  usulidan  foydalaniladi.  Bu  usulda  sirt  qatlamda 
tuvchi  atomlararo  masofalarni  bevosita  aniqlash  mumkin  va  ayniqsa  adsorbsion 
qavatlarni puxta o‗rganish mumkin. 

Download 1,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   94




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish