O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti huzuridagi pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tarmoq (mintaqaviy )markazi

Gidrosfera "suv qobig‘i" Er yuzining taxminan 71 foizini egallagan bo‘lib, Jahon okeani tomonidan, quruqlikdagi suv havzalari - daryolar, ko‘llar esa taxminan 5 foizni tashkil qiladi. Suv er osti suvlari va muzliklarda ko‘p uchraydi.

Har qanday kimyoviy modda tuproq qoplamiga tushganda dastlab tuproqning biologik olami, xususan mikroorganizmlar faolligi va miqdori, fermentlar faolligi zarar ko‘radi. YA’ni shartli ravishda toza tuproq deb olingan tuproqda yashayotgan mikroorganizmlar tuproqqa tushgan kimyoviy modda ta’sirida ayrimlari nobud bo‘ladi, ba’zi bir mikroorganizmlar esa o‘zining faoliyatini susaytiradi. Agar ifloslovchi moddaning kimyoviy tarkibi juda zararli bo‘lsa, tuproq biologik olami to‘lik nobud bo‘lishi ham mumkin. Biologik olam zararlangandan so‘ng tuproqda ular bilan bog‘liq bo‘lgan biokimyoviy jarayonlar susayadi, tuproqning kimyoviy va boshqa xossalari yomonlashadi.
Gidrosfera butun qalinligida tirik organizmlar yashaydi: bentos, plankton va nekton bilan ifodalanadi.Atmosfera 3 qismga bo‘linadi ga bo‘linadi. Atmosferaning pastki qismi troposfera, balandligi 20 km ga etadi, stratosfera yuqorida (100 km gacha), ionosfera esa undan ham yuqori.Faqat troposfera tirik organizmlar yashaydi, hayotning yuqori chegarasi taxminan 20 km balandlikda o‘tadi Gaz funksiyasi. Fotosintez, nafas olish, azotni biriktiruvchi va denitrifikatsiya qiluvchi bakteriyalarning faolligi Er atmosferasida 21% kislorod, 0,03% karbonat angidrid, 80% ga yaqin azotni yaratdi. Metan, vodorod sulfidi - bu gazlar ham biogen.
Tirik moddalarning konsentratsiya funksiyasi biogen kimyoviy elementlarni tirik organizmlar - uglerod, kislorod, vodorod, azot, kaliy, natriy va boshqalarni tutishi va to‘planishida namoyon bo‘ladi. U yerda ko‘tarilgan havo oqimlari mikroorganizmlarning sporalarini olib yuradi.
Oksidlanish-qaytarilish funksiyasi moddalarning kimyoviy o‘zgarishi bilan bog‘liq. Ushbu reaksiyalar metabolizmning asosi, plastik va energiya almashinuvi reaksiyalarining asosidir.

•