Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universitetining jizzax filiali hujayra muhandisligi fanidan laboratotiya mashg’ulotlarini bajarish bo”yicha

Ishning borishi. No‘xat, loviya va soya o‘simliklaridan 20 ta har xil sog‘lom urug‘lar saralab olinadi. Ular oldin sovunli eritmada, so‘ngra vodoprovod suvida va distillangan suvda yaxshilab yuviladi. YUvilgan urug‘larni doka qopchalarga joylab 25 daqiqa 96% li spitrga solinadi, suvda yaxshilab yuvib 0,1% li sulema eritmasida 10 daqiqa sterillanadi va oxirida besh marta yaxshilab steril suvda chayiladi. Tajribalar laminar – boksda olib boriladi. Steril pinset bilan tagiga filtr qog‘oz solingan Petri likobchalariga 10 tadan urug‘ solinadi va 10 ml steril suv quyiladi. No‘xat, loviya va soya urug‘lari o‘stirishga tayyorlangan probirkadagi suv paxta tiqinlar bilan yopilgan bo‘lib, 20 daqiqa 2 atmosfera bosimda avtoklavda sterillangan bo‘lishi kerak. Urug‘lar solingan Petri likobchalari 25⁰ S haroratdagi termostatga qo‘yiladi. Ikki kundan so‘ng (urug‘lar ungandan so‘ng) Petri likobchalarning biridagi suv 2.4-D ning steril eritmasiga (10 mg/l) almashtirib qo‘yiladi. Bir haftadan so‘ng natijalar ko‘riladi va chizib olinadi (suvda va 2,4-D eritmasidagi o‘simtalar). 2,4-D eritmasidagi o‘simtaning qaerida kallus hosil bo‘lganligi belgilanadi.


15-MAVZU: KARTOSHKANING APIKAL MERISTEMASINI AJRATISH VA O‘STIRISH


Kartoshkaning apikal meristemasini ajratish va o‘stirish.
Material va asbob uskunalar. Kartoshka tuganagi, binokulyar lupa, skalpellar, ajratish ninalari, pakki, ushlagichli qisqichlar, steril oziqa muhitli probirkalar (4-jadvalga qaralsin).
Tushuntirish. Izolyasiyalangan apikal meristemalar kulturasi, o‘simliklarni mikroklonal ko‘paytirish uchun ekiladigan virussiz materiallar olishda foydalaniladi. Virussiz material olish usuli kasal o‘simlikning o‘sish nuqtasiga yo‘nalishi bilan viruslarning miqdori kamayishiga asoslangan.
Odatda apikal meristema viruslardan umuman holidir. Xususan viruslardan holi apikal meristema faol bo‘linuvchan, uzunligi 0,1 mm, eni 0,25 mm bo‘lgan konus shaklidagi hujayralardan iboratdir. Asosan meristemani jarohatlarsiz bo‘laklarga ajratish qiyin bo‘lganligi sababli, uni 1-2 barg primordiylar (o‘lchami 100-250 mkm apekslar) bilan ajratib olinadi. Kartoshkaning faol sog‘lomlanishini oshirish uchun yuqori meristemalar usuli termoterapeya va kimyoterapeya bilan birgalikda olib borish oziqa muhitlariga viruslarni ingibirlovchi moddalar qo‘shilishiga asoslangan. Apikal meristemalardan oziqa muhitda apikal kartoshkaning virussiz o‘simliklari olinadi, ular ko‘payitirilib, issiqxonalarga qayta ekiladi va virussiz tuganaklar olinadi. Sog‘lomlashtirilgan materialni tez ko‘paytirish uchun in vitro olingan tuganaklardan ham foydalanish mumkin.