O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug'bek nomidagi

103-rasm. Baqaning bosh skeleti: A - ustidan, B - ostidan, V - orqasidan, G – pastki jag’ ustidan ko'rinishi. (bosh skeletining tog’ay qismi punktir (nuqta) bilan ko'rsatilgan). 1 - yon ensa suyagi; 2 - ensa bo'rtmasi; 3 - oldingi quloq suyagi; 4 - hidlov ponasimon suyagi; 5 - burun suyagi; 6 - manglay-tepa suyagi; 7 – tangacha suyagi; 8 – parasfinoid; 9 – natnglay suyagi; 10 – dimoq suyagi; 11 – xoana (ichki burun teshigi); 12 – tanglay kvadrat tog’ayi; 13 – jag’ oraliq (oldi) suyagi; 14 – yuqori jag’ suyagi; 15 - kvadrat yonoq suyagi; 16 – ponasimon suyak; 17 – mikkel tog’ayi; 18 – iyak jag’ suyagi; 19 – tish suyagi; 20 – burchak suyak; 21- katta ensa teshigi.

Amfibiyalarning barchasidagidek, baqaning miya qutisi kam bir oz xondral suyaklaridan tuzilgan bo'lib, deyarli tog’aydan tashkil topgan. Bu toqayning juda kam qismi qoplagich suyaklar bilan qoplangan. Baqa miya qutisining ensa bo'limida, hozirgi barcha amfybiyalardagidek, faqat yon ensa suyaklarigina bor. Ensa bo'limining ustki ensa suyagi bilan ostki ensa suyagi taraqqiy etmaganligidan ensa bo'limining shu yerlari tog’ayligicha qolgan.

Yon ensa suyaklarining har qaysisida bittadan qo’shiluv bo'rtmasi bor. Bu bo'rtmalar yordamida bosh skelet birinchi bo'yin umurtqasiga harakatchan tarzda birikadi. Bu xususiyat qurug’likda yashovchi barcha umurtqali hayvonlar uchun xos. Bunday ikkita ensa bo'rtmalarining mavjudligi amfibiyalar uchun juda xarakterli. Miya qutisining qopqog’i bir-biriga choksiz birikkan bir juft qoplovchi, manglay-boshtepa suyaklaridan iborat. Ularning oldida hid bilish kapsulalarini qoplab turuvchi uzunchoq uchburchak burun suyaklari joylashgan. Bu suyaklarning orqa uchlari ko'z kosasining oldingi devori tarkibiga kiradi. Bir oz oldinroqda jaharo suyaklarning bo'rtib chiqqan o'simtalari ko'rinib turadi. Eshituv bo'limida baliqlardagi talaygina quloq suyakchalaridan faqat bir juft oldingi quloq suyagi hosil bo'lgan. U ko'z kosasining qisman orqa devorini tashkil etadi va shu bilan birga eshitish kapsulasini himoya hiladi. Oldingi quloq suyaklarining yon tomonlarida tangachasimon suyaklar joylashgan bo'lib, bular oldingi uchi bilan ko'z kosasining qisman orqa devorini tashkil etsa, orqa uchi bilan esa tanglay kvadrat tog’ayining orqa, suyaklashmagan tog’ay uchini qoplaydi (104-rasm).