|
3,5- 1,1 mln.
D) 3,7-1,4 mln.
40. Paranthropus robustus ning miya hajmini aniqlang?
A) 520 kub. sm
B)
350 kub. sm
C) 430 kub. sm
D) 620 kub. sm
Bob bo‘yicha tavsiya etilgan adabiyotlar ro‘yxati
1.
Roger Lewin and Robert A. Evolution the human story, Principles of
Human Evolution. Great Britain, 2011, oley, 2nd ed., Blackwell, 2004. р
10-46
2.
Roger Lewin. Human evolution: an illustrated introduction / 5th ed.
Blackwell, 2005. Р 14-102
3.
Вишняцкий Л.Б. Введение в преисторию. Проблемы антропогенеза и
становления культуры: - Кишинев: Высшая Антропологическая
Школа, 2005. 10-55 с
4.
Дробышевский С.В. Предшественники. Предки? Часть I.
Австралопитеки. Часть II. "Ранние Homo". Москва-Чита: 2002
5.
Дробышевский С.В. Предшественники. Предки? Часть III.
Архантропы. Часть IV. Гоминиды, переходные от архантропов к
палеоантропам. М. 2004
55
6.
Дробышевский, С. В. - Предшественники. Предки. Часть V.
Палеоантропы. М., 2006
7.
Джохансон Д., Иди М. Люси: Истоки рода человеческого. М., 1984.
Internet ma'lumotlari.
1.
http://bookz.com.ua
2.
http://lib.com.ua
3.
http://www.computerbooks.ru
4.
http://zipsites.ru
5.
http://hronos.km.ru/proekty/mgu/index.html
6.
http://antropogenez.ru
56
4 - bob. Eng qadimgi odamlarning vujudga kelishi va mehnat faoliyati
(Homo)
4.1
Eng qadimgi odamlarning vujudga kelishi
1890-91
yillarda
Yava
orolidan
topilgan
topilmalarni
(ya'ni
pitekantroplarni koldiklarini) analizi shuni kursatdiki, bu suyaklar boshni tepa
kismi bulib, ular shu jonzotni ikki oyoklab yuriganidan dalolat beradi.
Shuning uchun bu topilmani xam Pitecanthropus deb ataydilar. Bu
pitekantroplarni suyak koldiklari juda katta munozaralarga sabab buldi. Chunki
bu gurux olimlar bu suyaklar “Mikrotsefalga” ya'ni xozirgi amon kichik
odamning uzgargan shakli. (kasallik natijasida) degan fikrga xam keldi. Lekin
keyingi
yillada
pitekantroplarga
tegishli
yigirmadan
ortik
suyak
koldiklarini topilishi
va
ularni
obdon
urganilishi yukoridagi
fikrni
notugri
ekanligini
isbotlabgina kolmay,
balki
bu
pitekantroplar
inson
evolyusiyasini kursatuvchi va xozirgi zamon odamlarini shakllanish jarayonini
ma'lum bir boskichini kursatuvchi daliliy ashyo ekanligini namoyon kldi.
Lekin shuni aytish kerakki bu pitekantroplar xozirgi zamon odamlaridan
uz miya xajmlari bilan kuprok ajralib tursalar xam tugri yurishlari, kul
xarakatlari bilan xam fark kilar edilar. Demak, tugri yurish va kul xarakatlari
pitekantroplar davrida kamolotga yetgan bulsada, miyaning usishi orkada
57
kolgan. Ba'zi olimlar bunga sabab qilib mexnat kurollarini juda oddiy
bulganligini ta'kidlashadi.
Pitekantroplarni miya xajmi 900 sm
3
bulib, cherepi (bosh kismi) kup
xollarda maymunlarnikiga uxshashdir. Koshi burtib chikkan.
Agar avstralopitekni bosh suyagi bilan pitekantropni solishtirsak,
pitekantroplarniki ancha tarakkiy etganini kuramiz. Anikrogi, pitekantroplarning
boshini
xajmi
avstralopiteknikiga
nisbatan
1,5
barobar
katta.
(avstralopiteklarning miya xajmi 550-600 sm.
3
) shuni aloxida ta'kidlash keraki,
pitekantroplarning suyak koldiklarini xammasi pereanlotennыe xolatida
topilgan. Buning ustiga ular tosh kurolari bilan birga topilmagan. Chunki
madaniy katlam joyidan tabiat kuchlari ta'sirida siljigan. Shuning uchun xam
olimlar
urtasida
pitekantroplar
kurollar
yasashni
bilganlarmi?
Yoki
blimaganlarmi? Deb munozara bulgan. Lekin shu pitekantroplarning suyak
koldiklari topilgan joylardan uzok bulmagan joylarda tosh kurollar topilgan.
Ularni shu pitekantroplarga tegishli. Ular tabiat kuchlarining ta'sirida xar xil
joylarga joylashgan deb fikr yurituvchilar xam bor.
1954 yillarda yana bir ilk pleystotsen davriga oid suyak topilma topilgan.
Ammo juda oz mikdorda. Lekin buni kimmati shundaki, madaniy katlam Yava
orolidan fark kilib shikastlanmagan (nepotrevotennыm). Yana muxim tosh
kurollar bilan birga topilgan bu odam koldiklari pitekantroplarni tosh kurollari
deb topilgan taxminlarni tugri deb topilganligiga guvox bula oladi. Chunki ular
bir birlariga uxshash bulib, davrlari xam deyarli bir xil. Demak, morfologik
atlantroplar pitekantroplar bilan tarakkiy etish jixatidan bir tekislik (uroven)
dabulganlar. Kadimgi odamlarning morfologik turlarini evolyusiyasini
tushunishda muxim axamiyatga ega bulgan topilma 1927 yilda Xitoyning
shimolida Pekindan uncha uzok bulmagan Chjou- Kou goridan topilgan. Bu gor
eng kadimgi ov gorlaridan bulib, bu yerlardan arxeologik materiallardan tashkari
40 ta erkagu ayol va bolalar suyak koldiklari topilgan. Bu suyak koldiklarining
ilmiy analizi shuni kursatadiki, ularning tashki morfologik kurinishlari
58
pitekantropga nisbatan ancha tarakkiy etgan bulib, xozirgi odamlar kiyofasiga
ancha yakinlashgan. Demak, bular pitekantroplarga nisbatan ancha keyingi
davrga oid bulib, ularni Sinentropus Pekinenis deb ataganlar. Bu turdagi odam
suyaklarining topilishi, ya'ni tula tukis topilishi sinantroplarni skeletlarini tula
tiklashga imkon berib, pitekantroplarni chala skeletlarini tiklashga va ular
xakida tula tasavvur xosil kilishimizga yordam berdi. Sinantroplar xam
pitekantroplar kabi urta buyli bulib, mukammal tana tuzilishiga ega bulganlar.
Ularning miya xajmlari 900 sm
3
ga tugri kelgan.
Lekin shunga karamay, bosh chanog‘ida xali primitiv belgilar mavjud edi.
Mexnat
kurollarini
takomillashganligi,
ya'ni
ikki
tomonlama
ishlov
(dvuxstoronnaya obrabotka) berishni vujudga kelishi ularni nutklari xam
vujudga kelishidan dalolat beradi. Chunki mexnat kurollarini takomillashuvi shu
kurollarni kupchilik tomonidan, ya'ni bir biridan urganib, kilishligidan kelib
chikadi. Demak, uzaro munosabatlar vujudga kelgan. bu munosabatlar esa uz
navbatida tubiiy ravishda nutkni keltirib chikargan.
Sinantroplar yirik xayvonlarga- bugu, oxu, yovvoyi otlar xatto
nasoroglarni xam ov kilgan. Ularning joylari doimiy tarzda gorlarda bulgan.
Olovdan foydalanishni bilganlar. Chjou-Koudagi kulning kalinligi bir necha
metr
bulgan.
Olovdan
foydalanishni
axamiyati
shundaki
odamlarni
imkoniyatlari kengaydi. Olov odamlarga issiklik berdi. Gushtni pishirib
yeyishlari natijasda ovkat yaxshi xazm bula boshladi. Xayvonlarni kurkitib
uzlari xoxlagan joylarga kuvlab olib borishlari mumkin buldi. Eng muximi
yogoch kurollarni uchlarini kuydirib, utkirladilar.
Sun'iy olov paydo kilish garchi sinantroplarga ayon bulmagan bulsa xam
uni paydo bulishida ikkita narsa muxim rolg‘ uynagan. Birinchisi, toshni toshga
urishda paydo bulgan bulsa, ikkinchisi yogochni yogochga ishkashga vujudga
kelgan kuyish jarayoni bulgan.
1965 yilda yevropaning Vengriya xududida Verteshselleshida kadimgi
gominidlar suyagi topilib, ularning bosh xajmi 1400 sm.
3
edi. Bu topilmani
59
olimlar eng kadimgi neandertalets
ki pitekantrop va sinantroplarni utish
davridagi odamni suyagi degan fikrga keldilar. Nixoyat odam ajdodlarining
koldiklari tashki kurinishlari jixatidan pitekantroplar va sinantroplarga uxshagan
ilk plestotsen va urta plestotsen katlamlaidan Afrikada juda kuplab topildi.
Bularning (bosh miya xajmi jixatidan) xammasi Yava maymun odamidan fark
kiladi. Maymunlarga uxshagan , ya'ni miya xajmi xam uncha tarakkiy etmagan
pitekantrop, sinantrop, atlantrp, geydelberg ordami va boshkalar nisbatan ilik
joyda Afrikada, yevropada va Osiyoning janubiy xududlarida yashagan.
Pitekantroplar geografik jixatdan juda katta to t Katta Zond
arxipelagigacha bulgan xududlarda joylshib usha ibtidoiy sharoitda bir birlari
bilan alokada bulmaganlar. Bundan xulos shuki, ayrim olimlarnin fikricha ular
uzaro munosabatda bulmaganlar.
Pitekantrop uruglari bir necha turlardan iborat bulib, ular bir birlaridan
xulki, tashki kurinishi, madaniyati jbilan fark kilgan. Bu fikrni pitekantroplar
davriga mansub yodgorliklardan topilgan arxeologik materiallarni xar xilligi,
xatto bitta materikdagi yodgorliklarning topilmalarini xar xilligi tasdiklaydi.
Pitekantroplar uchun kuyi va urta plitotsen tugri keladi.
60
Do'stlaringiz bilan baham: |
