O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi mirzo ulug„bek nomidagi o„zbekiston milliy universiteti falsafa fakulteti psixologiya yo'nalishi

Individuallik qanday tuzilishga ega? 
Individuallikning tarkibiy qismlari sifatida quyidagi shajarani ko‗rsatish 
mumkin. 
 
 
 
 
Ijtimoiy 
tarixiylik 
 
 
 
ijtimoiylik 
 
 
 
Fiziologik 
 
 
 
Bioximik 
 
 
 
Fizik 
 
 
 
 
Bu kompleks (ko‗pqirrali) shajara yaxlitlanganda individuallik vujudga 
keladi. 
Inson individualligining etilishiga, rivojlanishiga ta‘sir ko‗rsatuvchi 
omillarning ko‗pqirraliligini xisobga olgan xolda V.S. Merlin bu tushunchani 
aniqroq ifodalash uchun «integral individuallik» atamasini kiritdi. Syu bilan birga 
u individuallik tushunchasida barcha tabiiy va ijtimoiy xususiyatlar integratsiyasini 
ko‗rsatib o‗tdi. Bunday yondoshishga ko‗ra, inson individualligi bu uzluksiz tashqi 
va ichki o‗zgarishlar sharoitida o‗z yaxlitligi va o‗z-o‗ziga o‗xshashlikni saqlab 
qoluvchi, yakka bita odamning aloxida turmush shakli (tarzi) bo‗lib,u turmush tarzi 
doirasida muxtor sifatida, yakka va betakror biosistema (tabiiy-ijtimoiy tuzilma) 
tariqasida yashaydi va sa‘yi-harakat qiladi. Bu borada V.M.Bexterevning bir fikrini 

---

15 
eslab o‗tish joizdir; «SHaxs har doim va har erda biosotsial sharoitlarning 
maxsulidir».
1
Inson integral individualligining rivojlanishi, shakllanishi va etilishining 
mexanizmlarini ochish, shuningdek shu mexanizmlarni boshqarish uchun insonni 
tashkil qiluvchi barcha tarkibiy qismlar qanday o‗zaro harakat, ta‘sir qiladi, 
vositalanadi, o‗zgaradi va integrallanishini bilishni talab qiladi. Bu fundamental 
vazifa nafaqat inson integral individualligining determinantlari hamma 
kompleksini chuqur, ko‗pbosqichli, abstrakt analiz qilishni nazarda tutmasdan, 
balki inson individual xatti-harakati, xulq-atvorini tashkil qiluvchilari va tarkiblari 
o‗rtasidagi turg‗un qonuniyatlarningo‗zaro aloqalarini izlashga yo‗naltirilgan, ular 
o‗rtasidagi o‗zaro sa‘iy-harakat xususiyatini konkret eksparimental tadqiqotlar 
asosida ochishni ham nazarda tutadi. Tabiiyki,bu kompleks vazifa insonni 
o‗rganuvchi genetika, antropologiya, psixologiyadan tortib, to siyosiy iqtisod, 
falsafagacha bo‗lgan ko‗pgina fanlarning birgalikdagi izlanishlari bilan xal 
qilinishi mumkin. Bu muammo xal qilinishida B.M.Teplov, V.D.Nebilitsinlarning 
fikricha katta ilmiy yo‗nalish - differensial psixofiziologiyaga berilishi kerak. 
Uning tadqiqot predmetini rasmiy (formal) sxematik (timsoliy) darajasida, ikkita 
aylananing kesishgan qismi sifatida tasavvur qilish mumkin.Ulardan biri bizdagi 
psixikaning individual variatsiyalari xaqidagi bilimlarimiz bo‗lsa, ikkinchisi esa 
keng ma‘nodagi inson biologik tuzilishining individual variatsiyalar yuzasidan 
bilimlarimiz simvoli ko‗rinishida qabul qilish maqsadga muvofiqdir.