O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

148 
9-BOB. ZOOPSIXOLOGIYA VA QIYOSIY PSIXOLOGIYAGA 
KIRISH 
HAYVONLAR PSIXIK FAOLIYATINING UMUMIY TAVSIFI 
Reja: 
1. Zoopsixologiya va qiyosiy psixologiyaning predmeti va vazifalari 
2. Hayvonlar xulq-atvorining psixologik bilimlar tizimidagi o‘rni 
3. Zoopsixologiya va qiyosiy psixologiya usullari 
4.Zoopsixologiya va qiyosiy psixologiyaning rivojlanish tarixi 
5. Zoopsixologiyani tadqiqqilishning besh usuli 
6. Asab tizimigacha bo‘lgan davr va asab tizimining paydo bo‘lishi 
Zoopsixologiya va qiyosiy psixologiyaning predmeti va vazifalari 
Qiyosiy 
psixologiya 
yuqori 
darajada 
rivojlangan 
umurtqalilarni 
atropogenetik holatlarini o‘rganuvchi sohalardan biri hisoblanadi. Uning asosiy 
holati hayvonlarni intellektini o‘rganishdan iboratdir. Ba’zi holatlarda qiyosiy 
psixologiya fan sifatida emas balki usul sifatida talqin etilishi mumkin. Ba’zi bir 
olimlar esa aksincha tasavvur qiladilar, Masalan, Vladimir Aleksandrovich Vagner 
zoopsixologiyani qiyosiy psixologiyani bir qismi sifatida e’tirof etgan.
Qiyosiy psixologiya hozirgi kunda hayvonlar va insonlarning kelib chiqish 
qonuniyati va ularning rivojlanish holatlarini o‘rganadigan fanlar qatoriga 
kiritiladi. 
Qiyosiy psixologiyani predmeti sifatida inson va hayvonlarning holatlarini 
solishtirishdan iboratdir. SHuning uchun ham qiyosiy psixologiya zoopsixologik 
ma’lumotlar asosida tahlil qilinadi, inson va hayvonlarning ontogenez va 
filogenezidagi o‘zgarishlarni tahlil qilishga yo‘naltirilgan bo‘ladi.
Qiyosiy psixologiya va zoopsixologiyani funksiyasi sifatida quyidagilarni 
kiritishimiz mumkin. Zoopsixologiya fanga nisbatan an’anaviy ishonchsizlik 
holatlarining mavjudligi. Hayvonlarning psixikasini o‘rganish mumkin emas degan 
g‘oyalarning mavjudligi. Ilmiy zoopsixologiya hayvonlarning xissiyotlarini 

---

149 
o‘rganishdan iborat emas, balki uning vujudga kelishi va evolyusiya natijasida 
o‘zgarishini o‘rganadi. 
Amaliy funksiyalari sifatida hayvonlar psixikasi haqidagi bilimlarni kerakli 
bo‘lgan sohalarda ishlatishdan iborat, bunda uchta sohani keltirib o‘tishimiz 
mumkin: 
Inson faoliyatining hayotiy va xo‘jalik sohasida; 
Inson tomonidan tabiatni himoya qilish sohasida 
Rivojlantiruvchi psixoterapevtik maqsadlarda.
Zoopsixologiya va qiyosiy psixologiyani muammolari: 
-
Psixik aks ettirishni vujudga kelishi va uning rivojlanishi; 
-
Hayvonlarda tug‘ma va orttirilgan xatti-harakatlar tavsifi; 
-
Ontogenezdagi 
xatti-harakatlar 
qonuniyati, 
turli 
xil 
guruhdagi 
hayvonlarning psixikasi; 
-
Hayvonlarning intellektini o‘ziga xosligi; 
-
Hayvonlarning 
psixikasi 
va 
xatti-harakatlarini 
antropogenetik 
ahamiyatlari.