O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

Individual va jamoaviy ong 
Odamning asosiy xususiyatlaridan biri uning mehnat qilish qobiliyatidir, 
mehnatning istalgan turi esa faoliyat bo‘lib hisoblanadi. Jamoaviy ong faoliyatning 
psixologik nazariyasi umumjahon psixologiyasida yaratilgan edi. SHuningdek, u 
L.S.Vigotskiy, S.L.Rubinshteyn, A.N.Leontev, A.R.Luriya, A.V. Zaporojets, 
P.YA.Galperin va boshqa ko‘pchilik psixologlarning asarlarida yoritib berilgan. 
Jamoaviy ong – bu sub’ektning olam bilan o‘zaro ta’sirlashuvining 
rivojlanuvchi tizimi. Bunday o‘zaro ta’sir jarayonida psixik obrazning yuzaga 
kelishi va uning ob’ektda ifodalanishi, shuningdek, sub’ektning voqelik bilan o‘z 
munosabatlarini ro‘yobga chiqarishi sodir bo‘ladi. Faoliyatning istalgan oddiy akti 
sub’ekt faolligining ifodalanish shakli bo‘lib hisoblanadi, bu esahar bir 
faoliyatning undovchi sabablarga ega bo‘lishi va ma’lum natijalarga erishishga 
yo‘naltirilishini bildiradi. SHunday qilib, faoliyatni insonga xos bo‘lgan, ong 
tomonidan boshqariladigan, ehtiyojlarni qondirishda yuzaga keladigan, tashqi olam 
va insonni bilish, shuningdek, ularni o‘zgartirishga qaratilgan faollik sifatida 
ta’riflash mumkin. Jamoaviy ongpredmetlilik va sub’ektlilik
 
xususiyatlariga ega. 

---

83 
Jamoaviy ong predmeti debu bevosita shug‘ullanadigan hodisalarga aytiladi. 
Masalan, bilish faoliyatining predmeti bo‘lib, har xil turdagi axborotlar xizmat 
qiladi, o‘quv faoliyatining predmeti – bilim, malaka va ko‘nikmalar, mehnat 
faoliyatining predmeti – yaratilgan muayyan moddiy mahsulot hisoblanadi.
Shuni ta’kidlab o‘tish lozimki, faoliyat nazariyasining mualliflari ichki 
faoliyat tushunchasi orqali ong va psixik jarayonlar tahlili muammosi bilan 
to‘qnashdilar. Faoliyat nazariyasi mualliflarining fikriga ko‘ra, psixik jarayonlar 
faoliyat nuqtai nazaridan tahlil qilinishi mumkin, chunki istalgan psixik jarayon 
o‘z funksiyalari va operatsiyaviy-texnik tuzilishiga ega bo‘lib, ma’lum maqsadda 
amalga oshiriladi. Masalan, ta’mni idrok qilish ta’m sifatlarining o‘zaro farqlari va 
mos kelish darajalarini aniqlash bilan bog‘liq perseptiv maqsad va funksiyalariga 
ega.
Perseptiv funksiyaga yana bir misol sifatida aniqlash jarayonini keltirish 
mumkin. Bunday funksiyalarni kundalik hayotimizda muntazam holatda ko‘z bilan 
chamalash masalalarini hal etishda, chehralarni, ovozlarni tanib olishda va h.da 
bajarishga to‘g‘ri keladi. Barcha funksiyalarni hal etish uchun har biriga mos 
ravishda farqlash, aniqlash, o‘lchash, tanish va boshqa harakatlar ko‘rinishidagi 
perseptiv harakatlar amalga oshiriladi. Psixik jarayonlar (idrok, diqqat, xotira, 
tafakkur va b.)ni faoliyat nazariyasi nuqtai nazaridan faoliyatning alohida shakli 
sifatida o‘rganib, ma’lum axborotlar – faoliyatning umumiy tuzilishi, darajalari, 
kechish shakllari va hokazolarni qo‘llash mumkin va zarurdir.