O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

Zoopsixologiyada ratsional nazariyalar 
Antropomorfoz nazariya 
asoschilari inson psixikasi va hayvon 
psixikasining yagona ekanligini e’tirof etadilar. Bu yo‘nalish tarafdorlariinsonning 
tafakkuri va ong hech qanday o‘zgarishlarsiz hayvonot olamiga ko‘chirilishi 
mumkin. Inson psixikasiga aloqador bo‘lgan holatlar, hayvonot olamida ham 
topilishi mumkin. Bu yo‘nalish CH.Darvin tomonidan tavsiya qilingan. Vundtning 
nazariyalari ham shunga tayanadi.
67
 
Zoopsixologiyada atomistik nazariya. 
Atomistik nazariyalar guruhiga 
inson va hayvonlarning bir xilligini ta’kidlovchi nazariyalarni kiritishimiz 
mumkin. Insonpsixikasi hayvonlarning psixikasidan bir muncha murakkab ekanligi 
ta’kidlanadi. Inson o‘z rivojlanishi jarayonida hayvonlarga xos bo‘lgan xatti-
harakat va xulq-atvor tarzini takrorlaydi degan umumbiologik qonuniyatning 
66
Evolutionary Psychology David M. Buss, third edition , The University of Texas at Austin, 
2008 р11 
67
Evolutionary Psychology David M. Buss, third edition , The University of Texas at Austin, 
2008 р13 

---

156 
paydo bo‘lishiga zamin yaratiladi. Bu xulq-atvorga evolyusion yondashuvning 
asosini tashkil etadi. Mazkur g‘oyaning tarafdorlari sodda hayvonlarning xulq-
atvor xususiyatlari va insonning faoliyatini bir-biriga solishtirish orqali tahlil 
qilganlar. Atomistik nazariya tarafdorlari laboratoriya sharoitida eksperimentlar 
o‘tkazishni ma’qul ko‘radilar. Ularning asosiy kamchiligi shundan iboratki, 
tadqiqot natijalari ustida chuqur mulohaza yuritmasdan, eksperimentlar asosida 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri xulosalar chiqarishni afzal bilishgan. Biroq atomistlar 
hayvonlardagi psixik xususiyatlarning o‘ziga xos jihatlarini aniqlay olganlar. 
Morfologlar, gistologlar, fiziologlar va ximiklarning bu davrdagi tadqiqotlarga 
beqiyos katta hissa qo‘shganlar. SHunday qilib, ular eksperimental zoopsixologiya 
vaasab tizimi fiziologiyasi yo‘nalishining paydo bo‘lishiga asos solganlar.