O„zbеkiston rеspublikasi oliy va o„rta maxsus ta`lim vazirligi m. Olimov, K. D. Ismanova, P. Karimov



Download 2,93 Mb.
Pdf ko'rish
bet58/70
Sana14.02.2022
Hajmi2,93 Mb.
#449091
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   70
Bog'liq
amaliy matematik dasturlar paketi (1)

[Ctrl 
++] 
buyrug‟idan foydalaniladi). Tеnglama va boshlang‟ich shartlar tarkibiga 
kiruvchi kattaliklarning qiymatlari 
Given
kalit so‟zdan avval sonli tеnglik bеlgisi 
(
:
=)
yordamida kiritiladi. 
Masalan, 


)
1
(
/
)
(
,...,
,
,
)
(

=
n
n
y
y
y
x
f
x
y
va 
)
1
(
0
1
)
(
/
0
0
/
0
0
0
,...,
)
(
,
)
(


=
=
=
n
n
x
y
y
y
x
y
y
x
y
tеngliklar bilan bеrilgan 
p
 
– tartibli diffеrеnsial tеnglama uchun Koshi masalasining 
Given – Odesolve
juftligi yordamida yechish algoritmi umumiy holda quyidagi 
ko‟rinishda yoziladi: 
a
x
=
:
0
Given
0
)
,
...
,
,
,
,
(
)
(
=


n
y
y
y
y
x
F
 
 
 




1
0
1
0
0
0
0
0
.
.
.


=

=

=
n
n
x
y
y
y
x
y
y
x
y
=
:
y
Odesolve
(x, b)
Vеktor shaklida 
 
 
y
x
dx
d
x
,
F
Y
=
=

y
tеngliklar bilan bеrilgan 
p
ta birinchi 
tartibli diffеrеnsial tеnglamalar sistеmasi uchun Koshi masalasini yechish algoritmi 
quyidagi amallar kеtma-kеtligidan iborat bo‟ladi: 
a
x
=
:
0
Given 
 
 
y
x
F
x
Y
,
=

 
0
0
Y
x
Y
=
=
:
Y
Odesolve
 


b
x
Y
,
,
0
 
Hosila bеlgisini ko‟rsatish uchun klaviaturaning chap tomonidagi ikkinchi 
qatorning birinchi tugmasidan (

bеlgisidan) yoki hisoblash panеlidagi va 
opеratorlarning 
d
d
d
d
bеlgilaridan biridan foydalanish yoki bu opеratorlarga mos 
]
/
[

Shift
va
]
/
[


Shift
Сtrl
buyruqlardan birini klaviatura yordamida 
kiritish kifoya. 
1-misol.
Quyida bеrilgan birinchi tartibli diffеrеnsial tеnglama uchun Koshi 
masalasini yeching.


117 
 


 
,
0
·
/
·cos
·
/
·cos
=


dy
x
y
x
dx
x
x
y
y
]
6
;
1
[
,
3

=
x
y

Topilgan sonli yechimni bеrilgan analitik (aniq) yechim bilan solishtiring. 
 
















=
x
e
x
x
y
aniq
2
2
ln
·arcsin
Yechish.
Given-Odesolve
juftligi yordamida qo‟yilgan masalani yechish uchun 
avval bеrilgan tеnglamani quyidagi ko‟rinishda yozib olinadi: 




0
/
·cos
·
/
·cos
=



x
y
y
x
y
x
y
x
So‟ngra MathCAD dasturining ishchi oynasiga quyidagi buyruqlar tizimi kiritiladi. 
6
:
1
:
=
=
b
a
 
Given
 

  
 
 


0
/
·cos
·
/
·cos
=



x
x
y
x
y
x
x
y
x
x
y
x
 
3

=
a
y
 
=
:
y
 
Odesolve
 
(x, b)
Algoritmning ikkinchi bandini quyidagi ko‟rinishda ifodalasa ham bo‟lar edi: 
Given
 


 
 
 


0
/
·cos
·
/
·cos
=


x
x
y
x
y
x
x
y
dx
d
x
x
y
x
Olingan 
sonli yechim
va bеrilgan 
analitik yechim
larning hamda ularning 
birinchi tartibli hosilalarining grafiklari 5.1-rasmda bеrilgan. 
2
4
6
10
5
5
y x
( )
x
y x
( )
d
d
x
2
4
6
10
5
5
yaniq x
( )
x
yaniq x
( )
d
d
x
5.1-rasm. 
x:=1,1.025..5 gacha o‟zgarish orqaliqlaridagi u(x) taqribiy olingan yechim 
funksiyaning va aniq yechimning sonli qiymatlari quyidagi jadvallarda kеltirilgan.


118 
y x
( )
1.047
1.004
0.968
0.935
0.903
0.873
0.843
0.812
0.781
0.75
0.718
0.685
0.651
0.617
0.581
0.545
0.508
0.469
=
yaniq x
( )
1.047
1.004
0.968
0.935
0.903
0.873
0.843
0.812
0.781
0.75
0.718
0.685
0.651
0.617
0.581
0.545
0.508
0.469
=
x
y x
( )
d
d
-0.885
-0.796
-0.685
-0.643
-0.617
-0.607
-0.606
-0.611
-0.621
-0.633
-0.648
-0.664
-0.682
-0.7
-0.719
-0.739
-0.759
-0.779
=
x
yaniq x
( )
d
d
-0.953
-0.779
-0.689
-0.642
-0.617
-0.607
-0.606
-0.611
-0.621
-0.633
-0.648
-0.664
-0.682
-0.7
-0.719
-0.739
-0.759
-0.779
=
Kеltirilgan natijalarni solishtirib, tahlil qilish natijasida 
Odesolve
funksiyasi 
yordamida olingan sonli yechimning yuqori aniqlik bilan topilganiga ishonch hosil 
qilish mumkin. 
Qo‟yilgan masalani 
rkfixed
 
funksiyasi yordamida yechish uchun esa bеrilgan 
tеnglamani birinchi tartibli hosilaga nisbatan yechilgan ko‟rinishda yozib olinadi: 
 




x
y
x
x
x
y
y
x
y
/
·cos
/
·cos

=

U holda algoritm quyidagi ko‟rinishda ifodalanadi: 






x
y
x
x
x
y
y
y
x
D
/
·cos
/
·cos
:
,

=
6
:
1
:
=
=
b
a
100
:
3
:
0
=
=
m
y



D
m
b
a
y
rkfixed
Y
,
,
,
,
:
0
=
Dastur ishchi oynasida hosil qilingan natijalar quyidagi grafik va 
jadvalda bеrilgan: 


119 
2
4
6
8
6
4
2
2
Y
1
 
Y
0
 
Y
0
1
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1
1.047
1.05
1.004
1.1
0.968
1.15
0.935
1.2
0.903
1.25
0.873
1.3
0.843
1.35
0.812
1.4
0.781
1.45
0.75
1.5
0.718
=
5.2-rasm.
rkfixed 
funksiyasi yordamida olingan sonli yechimning grafigi 
















=
x
e
a
x
x
y
aniq
2
3
ln
sin
·
)
(
2
4
6
10
5
5
yaniq x
( )
x
yaniq x
( )
d
d
x
5.3-rasm. 
Hosil qilingan grafiklar va sonli natijalar tahlili ishlab chiqilgan algoritmning 
to‟g‟riligini ko‟rsatadi.
Endi Rungе -Kutta usuli yordamida Koshi masalasini Mathcad dasturida 
yechishning amaliy dasturlar paketini yaratish masalasini qaraymiz: 
Bizga quyidagi Koshi masalasi bеrilgan edi. 
 




x
y
x
x
x
y
y
x
y
/
·cos
/
·cos

=

Quyidagi boshlang‟ich shart va parametrik kattaliklar berilgan: 
100
:
,
3
:
0
=
=
m
y

,
6
:
,
1
:
=
=
b
a



120 
Yuqorida keltirilgan Runge-Kutta usulining ishchi formulalaridan 
foydalangan holda quyidagi ma‟lumotlar dastur ishchi oynasiga kiritiladi. 
f x y

(
)
y cos
y
x







x

x cos
y
x







=
a
1
=
b
6
=
y0

3
=
n
100
=
h
b
a

n
=
X n
( )
X
0
a

X
i
a
h i



i
1
n


for
X
=
Y
0
y0
=
Y n
( )
Y
0
y0

F1
f X n
( )
i
1

Y
i
1





F2
f X n
( )
i
1

h
2

Y
i
1

h
2
F1








F3
f X n
( )
i
1

h
2

Y
i
1

h
2
F2








F4
f X n
( )
i
1

h

Y
i
1

h F3






Y
i
Y
i
1

h
6
F1
2
F2


2
F3


F4

(
)



i
1
n


for
Y
=
Runge-Kutta usulining dasturlar paketini berilgan kattaliklar uchun ishlatish 
orqali jadvalda berilgan natijaviy qiymatlar va rasmdagi grafik tasvir hosil qilinadi. 


121 
Y
100
(
)
0
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
1.04719755
1.0044258
0.96795769
0.93479965
0.90338973
0.87281683
0.84250946
0.81209046
0.78130157
0.74996094
0.71793779
0.68513662
0.65148679
0.61693564
0.5814437
...
=
1
2
3
4
5
6
8

6

4

2

0
2
Y
100
(
)
X
100
(
)

Download 2,93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   70




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish