O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Azlarova yengil sanoat texnologiyasi

25-rasm. Poyabzalning axmi qismini o‘zgarish shakli
48
 
 
                                                 
48
 Haydarov O.A.  Poyabzal va charm-attorlik buyumlarni modellashtirish asoslari: o‗quv qo‗llanma -T.: Sharq, 2010, 7-b. 

---

135 
 
Nil  daryo  vodiysi,  Tigr  va  evfrat  daryolarining  orasida  joylashgan  qadimgi 
shaharlarda o‗tkazilgan  arxeologik izlanishlar  natijasida, eramizdan oldingi  V va IV 
asrlarda yaratilgan poyabzallar topilgan.  
Bu  poyabzallarni,  ya‘ni  qo‗pol  qirqilgan  teri  parchasini  (taglik)  tasma 
yokio‗simlik    ildizlaridan  to‗qilgan  arqon  yordamida  oyoq  panjasiga  bog‗lab 
yurishganligi ma‘lum bo‗ldi. 
Ular teri-tasmani yoki arqonni taglikning old qismini teshib o‗tkazib olgan yoki 
bo‗lmasa  tovon  qismini  qirqib  teshiklar(quloqcha)ga  tasmani  boylab  yurganlare   
Bunday  poyabzallar  yirtilganda  oldin  yamoq  solinib,  keyinchalik    ikki  qavat,  ya‘ni 
taglik va patak paydo bo‗lgan.                                                                                     
G‗arbiy  Yevropada  Sharqiy  Yevropaga  nisbatan  oldinroq  tanavor  qolipga 
tortilar va patakka biriktirilar, so‗ngra taglik hamda poshnani biriktirishar edi. Ustki 
detalining patakka biriktiradigan qismini keyinchalik tanavorning tortish baxyasi deb 
ataladigan bo‗ldi. 
Shunday  qilib,  patak  va  tortish  baxyasini  paydo  bo‗lishi  natijasida,  hozirgi 
paytgacha saqlanib qolgan,  o‗ziga xos tikish texnologiyasi vujudga keldi. 
O‘rta  asrlar  davrida  Yevropada  tumshuq  qismi  uzaytirilgan  poyabzallar  ko‗p 
tarqalgan. Bu poyabzallarning tagiga qo‗shimcha yog‗ochdan taglik qo‗yilgan bo‗lib, 
ular loy va boshqa iflosliklardan saqlar edi. Bunday uzun tumshuqli poyabzallarning, 
asosan,  boy  zodagonlar  kiyar  va  ular  qancha  boy  bo‗lishsa,  shuncha  tumshuq  qismi 
uzun tayyorlangan (26-rasm).