O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi kimyo kafedrasi Organik kimyo fanidan

1.2 Ko‘p atomli spirtlarning olinish usullari.
1.Uglevodorodlarning digalogenli hosilalarini gidrolizlab olinadi:

CH₂Br-CH₂Br +2HOH CH₂(OH)- CH₂(OH) + 2HBr

Sanoatda etilendan etilenglikol olinadi, buning uchun oldin etilenning digalogenli hosilasi olinadi, keyin u gidrolizlanadi.
2.Epoksidlarga suv biriktirib (gidratlab) olinadi: (misol, etilen oksiddan).

CH₂- CH₂ + HOH CH₂(OH)- CH₂(OH)

\ /

O

3.To‘yinmagan uglevodorodlarga CrO₃ katalizatorligida oksidlovchilar vodorod peroksid, kaliy permanganat ta’sir ettirib olinadi (Vagner reaksiyasi):

CH₂ =CH₂ + H₂O₂ CH₂OH –CH₂OH

3CH₂ =CH₂ + 2KMnO₄ 4HOH + 3CH ₂OH-CH₂OH + 2MnO₂+ 2KOH

4.Dikarbon kislotalarning murakkab efirlarini katalizatorlar ishtirokida qaytarib olinadi:

CH₃-CH₂- COO

| +4H₂ CH₂(OH)-CH₂-CH₂-CH₂(OH) +2CH₃OH

CH₃- CH₂- COO

5.Ketonlarni qaytarib pinakonlar olinadi:
Gliserin o‘simlik yoki hayvon yog‘larini kislotali yoki ishqoriy sharoitda gidrolizlash orqali olinadi:
CH₂-COOR CH₂-OH

| |

CH-COOR + 3HOH CH-OH + 3RCOOH

| |

CH₂-COOR CH₂-OH
Agar R = С ₁₇Н₃₅ bo‘lsa, ya’ni С₁₇Н₃₅СООNa xo‘jalik sovuni olinadi. Shuning uchun ishqoriy sharoitdagi gidrolizlanishni sovunlanish deb ham ataladi.
2.Shakarsimon moddalarni bijg‘itish natijasida olinadi: (NAHS katalizator)

C₆H₁₂O₆ CH₂(OH)- CH(OH)- CH₂(OH) + CO₂

3.Allil spirtiga katalizator ishtirokida vodorod peroksid ta’sir ettirib gliserin

olinadi:

CH₂(OH)-CH= CH₂ +2H₂O₂ CH₂(OH)- CH(OH)- CH₂(OH)
4.Sintez usuli. Propilendan olinishi (Vilyams, 1947)