O’zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi jizzax politexnika instituti

Sn(s)+Cl2(g)⟶SnCl2(s)Sn(s)+Cl₂(g)⟶SnCl₂(s)
Sn(s)+2Cl2(g)⟶SnCl4(l)
Faol vakillik metallari - vodorodga qaraganda oksidlanishi osonroq bo'lganlar - metall galogenidlari va vodorod hosil qilish uchun gazsimon vodorod galoidlari bilan reaksiyaga kirishadilar. Ruxning vodorod ftorid bilan reaksiyasi:
Zn(s)+2HF(g)⟶ZnF₂(s)+H₂(g)
Faol vakil metallar vodorod galogenidlari eritmalari bilan ham reaksiyaga kirishib, vodorod va tegishli galogenidlarning eritmalarini hosil qiladi. Bunday reaktsiyalarga misollar:
CD(s)+2HBr(aq)⟶CdBr₂(aq)+H₂(g)CD(s)+2HBr(aq)⟶CdBr₂(aq)+H₂(g)
Sn(s)+2S(aq)⟶SnI2(aq)+H2(g)
Vakil metallarning bir nechta galogenidlari va boshqa ko'plab tuzlari erimaydi. Ushbu eruvchan tuzlarni eruvchan tuzlarning eritmalari aralashtirilganda yuzaga keladigan metateza reaktsiyalari bilan tayyorlash mumkin (rasmga qarang). Kimyoviy reaksiyalar stoxiometriyasi bobida metateza reaksiyalari koʻrib chiqiladi.


2-rasm. KI va Hg(NO₃)₂ eritmalari aralashtirilganda qattiq HgI ₂ hosil bo'ladi . 


Tabiatda bir nechta galogenidlar ko'p miqdorda uchraydi. Okean va er osti sho'rlari ko'plab galogenidlarni o'z ichiga oladi. Masalan, okeandagi magniy xlorid magniy ishlab chiqarishda ishlatiladigan magniy ionlarining manbai hisoblanadi. 3 -rasmda ko'rsatilgan tuz koni kabi natriy xloridning yirik er osti konlari dunyoning ko'p joylarida uchraydi. Ushbu konlar ushbu elementlarni o'z ichiga olgan deyarli barcha boshqa birikmalarda natriy va xlor manbai bo'lib xizmat qiladi. Xlor-ishqor jarayoni bunga misoldir.
3-rasm. Natriy xloridning er osti konlari butun dunyoda uchraydi va ko'pincha qazib olinadi. Bu Polshadagi Kłodawa tuz konidagi tunnel.

Barcha galogenlar kuchli oksidlovchi moddalardir, shuning uchun tabiatda faqat birikmalar shaklida topiladi. Davir sonining ko’payishi bilan galogenlarning kimyoviy faolligi pasayadi, F – , Cl – , Br – , I – , At – galogenid ionlarining kimyoviy faolligi pasayadi. Galogenlarga ftor F, xlor Cl, brom Br, yod I, astatin At va shuningdek (rasmiy ravishda) sun’iy element Tennessin Ts kiradi. Barcha galogenlar metallmas va kuchli oksidlovchi moddalardir. Tashqi energiya qavatida 7 ta elektron mavjud. Metall bilan o’zaro ta’sirlashganda ionli birikma hosil qiladi yoki tuzlar hosil bo’ladi. Galogenlar (ftordan tashqari) birikmalarda +7 oksidlanishgacha bo’lgan birikmalarni hosil qilishi mumkin. Kabi bir qancha boshqa analitik texnikalar yuqori mahsuldor suyuq kromatografiya (HPLC) AOX darajasini aniqlash uchun ham amalga oshirilishi mumkin. Nihoyat, shu elementlar yuqori oksidlari va gidroksidlarining formulalarini, ularning kislota-asos xossalari davriy sistemaning gorizontali va vertikali bo'ylab qanday o'zgarishini, shuningdek, turli xil binar birikmalarining formulalarini aniqlab,kimyoviy bogianishlar xarakteriga baho berish mumkin. Bularning hammasi elementlarning, oddiy m oddalar va ular birikmalarining xossalarini o'rganishni ancha osonlashtiradi. Bu ishni har qaysi gruppachaning umumiy tavsifmi ko'rib chiqishdan boshlash lozim. Boshqa galogenlarga qaraganda ftor elektronlarini mahkam tutib turadi. Galogenlar davriy jadvalning deyarli barcha elementlari bilan, hatto ba'zi zo'r gazlar bilan (masalan, ksenon va kripton) ham reaksiyaga kirishishga qodir. Bunda ular atomlarni eng kuchli oksidlanish darajalariga qadar oksidlab, ularni kuchli oksidlovchi moddalarga aylantirishi mumkin. Xuddi shunday, ular ba'zi bir atomlarini bog'lashda yoki almashtirishda ular molekulalarga o'ziga xos xususiyatlarni beradi. Ushbu turdagi birikmalar galogenidlar deb ataladi. Aslida, galogenidlar galogenlarning asosiy tabiiy manbai bo'lib, ularning ko'pi dengizda eriydi yoki minerallarning bir qismidir; bunday ftorit (CaF) holati2).Galogenlar ham, galogenidlar ham keng qo'llanilish doirasiga ega; sanoat yoki texnologik, tosh tuzi (natriy xlorid) kabi ba'zi bir ovqatlar ta'mini shunchaki ta'kidlash uchun. (8.1- jadvalning 3- va 4-p), uning bitta (—1) oksidlanish darajasi bor. F tor suv bilan xlorga qaraganda boshqacharoq reaksiyaga kirishadi: suvni parchalab, vodorod ftorid, kislorod (II) ftorid, vodorod peroksid, kislorod va ozon hosil qiladi: Galogenlarning reaksiyaga kirishish xususiyati F —Cl—Br—J qatorda pasayib boradi.