O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi jizzax politexnika instituti

Vulqon chiqindilari asosidagi to‘ldiruvchilar.
Vulqon ko‘rinishidagi tabiiy g‘ovak to‘ldiruvchilar otqindi maydalangan jinslardan tashkil topadi. G‘ovak tog‘ jinslari pemzalar, shlaklar,tuflar, g‘ovak bazalt, andezit g‘ovak to‘ldiruvchilar ishlab chiqarishda ishlatiladi.
Pemza - bu g‘ovak shisha bo‘lib, vulqon otilishidan, ya’ni magmaning ko‘pchishidan va qotishidan yuzaga keladi. Magmaning er ostidan chiqishida bosimning juda tez pasayishi kuzatiladi. Natijada qotishmadagi mavjud gazlar pufakchalar holatida ajralib chiqadi. Bir vaqtning o‘zida magmaning sovishida qovishqoqligi ortadi, och malladan kulrang ranggacha bo‘lgan tolasimon g‘ovak jinsga aylanadi. Pemzaning yirik konlari Armanistonda uchraydi.
Tabiatda pemza qum, chaqiq tosh yoki nisbatan yirik singan jinslar sifatida uchraydi. Pemza asosidagi to‘ldiruvchilarni ishlab chiqarish karerlarni qayta ishlash, maydalash va materiallarni navlarga ajratishdan iborat. Kimyoviy tarkibiga ko‘ra pemza nordon jinslarga mansub bo‘lib, shishadan tashkil topadi va tarkibida kristall minerallari 1% dan kam miqdorda uchraydi.
Pemzada g‘ovaklar o‘lchami 3mm gacha bo‘lib, g‘ovaklar shakli aylanadan yoki cho‘zinchoq ko‘rinishdan iborat bo‘ladi. Donalar g‘ovakligi 85% ga etadi. Pemza qumining uyilma zichligi 600-1100kg/m3 ni, chaqiq toshniki esa 400-900kg/m3 ni , donalari zichligi 0,5-1,9 g/sm3 ni tashkil qiladi.
Vulqon shlaklari. Vulqon shlaki konlari O‘zbekistonning turli rayonlarida uchraydi. Vulqon shlaki suyuq magmani asosiy tarkibining jo‘shib havoga otilib chiqib, qotishi natijasida yuzaga keladi. Vulqon shlaki asosidagi qum va chaqiq tosh yirik toshlarni qisman maydalash va saralash (fraksiyalash) natijasida olinadi. Vulqon shlakining tashqi ko‘rinishi yoqilg‘i shlaki kabi bo‘lib, to‘q qizg‘ishdan qora ranggacha bo‘ladi. Strukturasi yirik g‘ovakli. Vulqon shlaki chaqiq toshining uylma zichligi 400-850 kg/m3, qumniki 650-1300kg/m3. Vulqon shlaki to‘ldiruvchi sifatida turli vazifani bajaruvchi engil betonlarda ishlatiladi.