O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi jizzax viloyati kasbiy ta’limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi Jizzax viloyati Baxmal iqtisodiyot va turizm texnikumi

 

 
2. Aylanma mablag‘lar xolatining statistikasi 
 
Korxonalarda aylanma mablag‘larni statistik o‘rganish ularning umumiy 
hajmini aniqlash va uning yil davomida o‘zgarishini tahlil qilishdan boshlanadi.
Aylanma mablag‘larning umumiy mablag‘lar summasiga nisbati bilan topiladi.
Ay.mabl. 
AMB = ----------------------- 
Balans jami
5660 x 100 
Misolda: yil boshida AMB = --------------- = 60,0 %,
9345 
6000 x 100 
yil oxirida: AMB = ----------------- = 61,9 % 
9700 
Aylanma mablag‘lar tarkibidagi zaxiralar va harajatlar (3.AM) hissasi, 
qancha mablag‘lar zaxira va harajatlarga sarflanganini bildiradi. Bu ko‘rsatkich 
quyidagi hisoblanadi: 
ZXM (zaxira va harajatlar) 
ZAM = ---------------------------------------- 
A . M
3000 x 100 
Misolda: yil boshida ZAM = -------------------- 53,0 % 

54 
5660 

2700 x 100 
yil oxirida ZAM = ------------------- = 45 % 
6000 
Aylanma mablag‘lar tarkibidagi pul mablag‘larining hissasi, korxonadagi 
mavjud pul mablag‘larining aylanma mablag‘lar summasiga foizlardagi nisbati 
bilan aniqlanadi. 
Pul mablag‘lari (P.M) 
PAM = --------------------------------; 
Ay.mabl. 
300 x 100 
Misolda: yil boshida P.A.M. = ----------------= 5,3
5660 
450 x 100 
yil oxirida P.A.M. = ---------------- = 7,5 % 
6000 
Aylanma mablag‘lar tarkibida debitor qarzlarning (DAM) hissasi, 
mavjud debitor qarzlarning aylanma mablag‘lar summasi foizlardagi nisbati 
bilan hisoblanadi. 

Debitor qarzlar x 100 

DAM = ------------------------------------; 
Ay.mabl. 
1900 x 100 
Misolda: yil boshida D.A.M. = ---------------- = 33,6 %

5660 
2000 x 100 

yil oxirida D.A.M. = ------------------- = 33,3 % 

6000 
Bu ko‘rsatkich muhim ko‘rsatkichlardan biri bo‘lib, debitor qarzlarning 

hissasi aylanma mablag‘larda qanchalik kam bo‘lsa, shunchalik yaxshi 
baholanishi lozim. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoniga (1999 yil 
19 iyul) asosan qarz hisob-kitoblar 90 kundan o‘tsa muddati o‘tgan debitor 
qarzlar hisoblanadi. Muddati o‘tkazib yuborilgan debitorlik qarzlar paydo 
bo‘lganligi uchun vazirliklar, idoralar, korxonalar rahbarlarining javobgarligini 
oshirish to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi mahsus qaror 
qabul qildi. 
Shuning uchun ham aylanma mablag‘lar tahlilida muddati o‘tgan debitor 
qarzlarning umumiy debitor qarzlardagi hissasini ham aniqlash lozim. 

MUD x 100 

MUD = --------------------------------; 
Debitor qarz 

825 x 100 

Misolda: yil boshida MUD = ------------------- = 43,4%
1900 
970 x 100 
yil oxirida MUD = ----------------- = 48,5 % 
2000 
Korxona aylanma mablag‘lar tarkibidagi o‘z mablag‘lari hissasi mavjud 
aylanma mablag‘larining qancha qismi o‘z mablag‘lari manbai bilan 
qoplanganini bildiradi. Bu ko‘rsatkich o‘z mablag‘lari manbaini foizlarda 
aylanma mablag‘larga nisbati bilan hisoblanadi. 

O‘z mablag‘lari x 100 

UzAM = --------------------------------; 
Ay.mabl. 

3430 x 100 

Misolda: yil boshida Uz.A.M. = ----------------- = 60,6% 5660