O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta maxsus ta’lim vazirligi Jizzax viloyat kasbiy ta’limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi

Spirtlar. Keyingi yillarda neft yonilg‘ilari o‘rnida metanol (metil
spirti) va etanol (etil spirti)ni ishlatish ommaviylashmoqda. Chunki
bir xil harorat va bosimda metanol bilan hosil qilingan ishchi aralashma
benzinli ishchi aralashma bilan teng yonish haroratiga ega,
undan tashqari, metanol-havo aralashmasi zichroq va foydali ish
koeffitsiyenti ancha yuqori. Sof metanolning oktan soni 112 ga teng
(tadqiqot usuli bilan), bu esa dvigatelning siqish darajasini 14 gacha
ko‘tarib, dvigatelning samarali quvvatini 20 foizgacha oshirish
mumrtinligini ko‘rsatadi. Gaz kondensatlari. Gaz konlaridan olinadigan gaz yonilg‘ilari
tarkibida uglevodorodlarning ancha og‘ir fraksiyalari ko‘pincha
mavjud bo‘ladi, ular gaz bosimi ortganida va harorati pasayganida,
oson suyuqlanadi. Gaz kondensatlari deb atalmish ushbu fraksiyalar
neftdan olingan standart suyuq yonilg‘ilar o‘rnida, mazkur
yonilg‘ilar kamyob bo‘lganida, yoki iqtisodiy mulohazalarga ko‘ra,
ishlatilatilishi mumkin. Respublikamiz hududidagi gaz konlaridan
olinadigan 1 m3 gazning tarkibidan 15–170 sm3 suyuq gaz kondensatlari
olinadi. Yengil gaz kondensatlari Muborak, Gazli, Uchqir va boshqa
konlardan olinadi. Ular benzinlarga nisbatan past haroratda qaynay
boshlaydi, bu esa, o‘z navbatida, dvigatel ta’minlash tizimida
bug‘ tiqinlari paydo bo‘lishiga moyillikni kuchaytiradi. Biroq
maxsus tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, zamonaviy dvigatellarning
ta’minlash tizimida bug‘ tiqinlari hosil bo‘ladigan harorat avtomobillarning
respublikamiz hududi sharoitlarida ishlaganida yuzaga
keluvchi odatdagi qiymatidan biroz yuqori bo‘lar ekan. Og ir gaz kondensatlari Shoxpaxti, Achak, Shatlik, Karim, Islim,Qora-Chop, Ravot, Gugurtli va boshqa gaz konlaridan olinadi.Ularda dizel yonilg‘isinikiga qaraganda yengil fraksiyalar ko‘proq bo‘ladi. Bu jihat dizelning ishga tushish xususiyatlarini yaxshilash
va o‘z-o‘zidan alangalanishgacha bo‘lgan davrda yonish kamerasida
bug‘lanishni jadallashtirishga olib kelishi kerak. Nazorat savollari:
1. Gazsimon yonilg‘ining afzalliklari va kamchiliklari nimalardan
iborat?
2. Gazsimon yonilg‘ilarning kelib chiqishi bo‘yicha turlari, ularning
tarkibi va xossalari qanday?
3. Yonish issiqligiga ko‘ra gazsimon yonilg‘ilar qanday turlarga
bo‘linadi?
4. Tabiiy, siqilgan va suyultirilgan gazlarning tarkibi, xossalari, ishlatilishi
haqida aytib bering.
5. Suyultirilgan gaz, uning tarkibi, xossalari, ishlatilishi haqida aytib
bering.
6. Spirtlardan yonilg‘i sifatida foydalanish istiqbollari qanday?
7. Yengil gaz kondensatlarining xossalarini aytib bering.
8. Og‘ir gaz kondensatlarining xossalarini aytib bering.
“TASDIQLAYMAN”
O’quv ishlari bo’yicha
direktor o’rinbosari
_________ K.Jumanova
­“___”___________2021-yil

Guruh
Sana