Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi jizzax davlat pedagogika instituti begbutayev a. E., Yusupov r. M

 
 
8.4- rasm. Ilova – shlyuz darajasi 
8.4. Tarmoqlararo ekranning paketlarni filtrlash qoidalari 
Avtomatlashtirilgan tizimlarda tarmoq texnologiyalari asosida ishlovchi 
ilovalardan keng foydalanish, texnologiyalarining rivojlanishi tarmoq resurslari
himoyasiga va xavfsizligini taʻminlash bilan bogʻliq avval maʻlum boʻlmagan 

---

195 
yangi koʻrinishdagi xavfsizlik muammolarni koʻndalang qoʻymoqda. Ushbu 
muammolar sabab zamonaviy kompyuter tizimlari va tarmoqlarida himoyaning 
birlamchi tashkil etuvchisi sifatida apparat-dasturiy yyechimga ega boʻlgan 
tarmoqlararo ekran texnologiyasidan keng foydalanilmoqda.
Shu sababli tarmoqlararo ekran asosida tarmoq trafigini filtrlash jarayonida 
foydalaniladigan maxsus filtrlash qoidalari guruhini sozlashni va qoʻllashni toʻgʻri 
tashkil etish, tarmoq trafigi bilan bogʻliq xavfsizlik muammolarini bartaraf etishda 
eng ishonchli yyechimlaridan biri ekanligini koʻrsatmoqda.
Tarmoq trafigini filtrlash, tarmoqdagi turli sathlarida amalga oshirilishi 
mumkin. Har bir sathga maʻlum bir filtrlash qoidalari guruhi mos keladi. Har bir 
guruhning filtrlash qoidalari joriy sath bogʻlanishiga mos protokol paketlarining 
sarlavha parametrlari beriladi.
Shunday qilib, tarmoqlararo ekranda paketlar sarlavhasining tarkibiy qismi 
boʻlgan maʻlumotlar asosida paketli filtrlash amalga oshitriladi.
Tarmoqlararo ekranda quyidagi qoidalar guruhi mavjud:

MAC-qoida – Ethernet kadrlar sathidagi filtrlash qoidalari;

ARP-qoida – ARP va RARP paketlarini filtrlash qoidalari;

IP-qoida – IPv4 protokoli paketlarini filtrlash qoidalari. 

IP-qoidalarida TCP, UDP va ICMP paketlarini qayta ishlash uchun 
qoʻshimcha paketlar mavjud. Bu guruhga qisqa tarmoq hujumlarini 
qaytarish, abonentlarni bloklash va boshqalar uchun oʻziga xos 
vaqtinchalik IP-qoidalar ham kiradi;

IPX-qoida – IPX paketlarini filtrlash qoidalari; 

AP-qoida – amaliy sath filtrlash qoidalari.
Qoidalarni tuzishda qoidani maʻlum vaqt intervaliga va VLAN 
identifikatoriga bogʻlashga imkon beruvchi ―VLAN-guruhlar va “Vaqt 
intervallari” maxsus tuzilmalaridan foydalaniladi.
Har qanday filtrlash qoidasi quyidagicha koʻrinishda boʻladi:

---

196 

IF (qoidalar parametri) – THEN (qoidalar harakati), yaʻni paketning yetib 
kelgan sarlavhasi qoida parametrlariga toʻgʻri kelsa, paketga qoidada koʻrsatilgan
harakat qoʻllanilishi lozim.

Bunda paket ustida quyidagi harakatlar amalga oshirilishiga yoʻl qoʻyiladi:

oʻtkazish‖ (accept) – chiquvchi filtrlash interfeysiga yoki filtrlashning 
keyingi sathiga (MAC-qoidalar uchun) paketni uzatadi;

yuborish‖ (pass) – keyingi filtrlash sathlarini aylanib oʻtgan holda 
chiquvchi filtrlash interfeysiga paketni uzatadi (tarmoqlararo ekran ichida);

oʻchirish‖ (drop) – paketni keyingi oʻtishiga taʻqiq qoʻyish.
Paketli filtrlash rejimida paketlarni qayta ishlash 2 bosqichda amalga 
oshiriladi:
1) MAC-qoidalar boʻyicha filtrlash;
2) Keyingi sath qoidalari boʻyicha filtrlash (ARP, IP va IPX-qoidalari).
Birinchi navbatda tarmoqlararo ekranni filtrlovchi interfeysi tomonidan qabul 
qilingan har bir paketni filtrlash MAC-qoidalariga muvofiq Ethernet kadrlar 
sathida ishlanadi. Agar paketga paket oʻchirilishi belgilangan qoida qoʻllanilsa, 
unda paket hech qaerga uzatilmasdan, uni qayta ishlash toʻxtatiladi. Agar paketga 
paketni oʻtkazish belgilangan qoidasi qoʻllanilsa, unda bu paket uni oʻtkazish yoki
oʻchirish toʻgʻrisidagi soʻnggi qaror qabul qiluvchi filtrlashning keyingi sathiga 
beriladi. Agar paketga yuborish qoidasi qoʻllanilsa, unda bu paketni filtrlash 
protsedurasi toʻxtatiladi va paket chiquvchi interfeysga beriladi.
Filtrlashning 
keyingi 
sathida 
paketga 
joriy 
Ethernet-kadrda 
inkapsulyasiyalanuvchi protokol toifasiga bogʻliq holda ARP, IP yoki IPX-
qoidalarning mos keluvchi holatlaridan biri qoʻllaniladi.