O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi j. Abdullayev, I. Ermatov, S. Eshqulov ona tili

VIII BO‘LIM. SO‘Z YASALISHI (10 soat)
1-dars. So‘z yasalishi haqida umumiy ma’lumot.

Leksikadagi taraqqiyotning eng asosiy yo’llari boshqa tillardan so’z olish va so’z yasashdir. Tilshunoslikning bu bo’limida, birinchidan, yangi so’zlarning qanday hosil qilinishi, ikkinchidan, mavjud yasalmalarning qanday paydo bo’lganligi tekshiriladi. So’z yasalishi tilshunoslik fanining bir bo’limi, mustaqil lingvistik soha, tarmoq bo’lib, u so’zlarning yasalishini, yangi so’z hosil qilishning qonun-qoidalarini, modellarini, vositalarini, shu bilan bog’liq holda, so’zlarning strukturasini tekshiradi. Demak, bu sohaning ob’ekti so’zdir. So’z yasash, umuman, qanday usul, qanday vosita bilan bo’lmasin, yangi so’z hosil qilishdir. Masalan, betonchi (-chi affiksi orqali yasalgan); gulbeor (ikki so’zning qo’shilishidan yasalgan);
1-topshiriq. Berilgan so’zlarni tahlil etib, yasovchi asos (o’zak), yasovchi vosita(affiks)ga ajrating.

Himoyachilarimiz, a’lochilardan, gulzorlarda, paxtakorlarning, sinfdoshlarga.

2-topshiriq. Berilgan so’zlardagi yasovchi qo’shimchalarning o’zakka, tub yoki yasama so’zga, so’zning lug’aviy shakliga qo’shilib kelayotganini aniqlang.

Bog’, bog’bon, bog’dor, bog’dorchilik, bog’li, bog’liq, bog’siz, bog’bonlik, bog’bonchilik.