O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika unversiteti olmaliq filiali

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI ISLOM KARIMOV NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNVERSITETI OLMALIQ FILIALI

"Konchilik ishi va Metallurgiya" Fakulteti

"Metallurgiya" Kafederasi
Metralogiya va standartlashtirish



Mavzu: O'lchov asboblari turlari
Guruh: 1 A-20 MET
Bajardi: Toyirov Shukurbek imzo:_____
Qabul qildii: Uzoqov Ikrom imzo:_____
OLMALIQ 2022

Reja.
1.Krish

2 O'lchov asboblari turlari
3 O'lchov asboblari umumiy tasnifi
4 O'lchashning turlari
5 Xulosa
6 Foydalanilgan adabiyotlar

Oʻlchash asboblari — oʻlchanadigan kattalikning qiymatini (yoki miqsorini) bevosita aniqlashga imkon beradigan vositalar. Analog , raqamli, koʻrsatuvchi va qayd qiluvchi, integrallovchi, jamlovchi va boshqalar turlarga boʻlinadi. Analog Oʻlchash asboblarida kattaliklarni oʻlchash shkala boʻyicha, raqaml i Oʻlchash asboblarida raqamli hisoblash qurilmasi boʻyicha amalga oshiriladi. Koʻrsatuvchi Oʻlchash asboblari oʻlchash natijalarini faqat koʻrib turib aniqlash uchun moʻljallangan. Qayd qiluvchi Oʻlchash asboblari oʻlchash natijalarini qogʻozga qayd qilib borish qurilmasi bilan taʼminlanadi. Bunday asboblar yozib boruvchi (qaydlar qogʻozga diagramma tarzida chizib boriladi) va bosuvchi (oʻlchash natijalari qogʻozga raqamlar tarzida bosib boriladi) turlarga boʻlinadi. Integrallovchi Oʻlchash asboblarida oʻlchanadigan kattalik vaqt yoki boshqa mustaqil oʻzgaruvchan miqdor boʻyicha integrallanadi (mas, elektr va gaz hisoblagichlari). Jamlovchi Oʻlchash asboblari turli kanallar boʻyicha keluvchi ikki yoki bir necha kattalik qiymatini jamlab koʻrsatadi (mas, bir necha elektr generatorining quvvatini jamlovchi vattmetr).

Oʻlchash asboblari korxonalarida texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish maqsadida Oʻlchash asboblari koʻpincha rostlash, hisoblashechish va boshqarish qurilmalari bilan taʼminlanadi. Ular maxsus tuzilgan dasturlar boʻyicha ishlaydi.

Oʻlchash maʼlumotlarini uzatish, oʻzgartirish yoki avtomatik boshqarish tizimlarida foydalanish uchun qulay boʻlgan shakldagi signalni ishlab chiqish uchun moʻljallangan oʻlchash vositasi oʻlchash qurilmasi deb ataladi. Bu qurilma Oʻlchash asboblarini, oʻlchash oʻzgartirgichlari (oʻlchanadigan kattalikni uzatish uchun qulay signalga oʻzgartiruvchi vosita) ni, kuchaytirgichlar va boshqalar moslamalarni oʻz ichiga oladi.

Chiziqlar va burchaklarni oʻlchash qurollari (chizgʻichlar, transportirlar va boshqalar) oʻlchash vositalari, vazn (ogʻirlik) oʻlchanadigan vositalar (mas, tarozi) oʻlchov vositalari deb ataladi.

Elektr taqsimlash qurilmalarida va yuqori kuchlanishli oʻzgaruvchan tok zanjirlarida tok kuchi, kuchlanish, quvvat va energiyani oʻlchash xavfsizligini taʼminlash uchun elektr oʻlchash transformatori qoʻllanadi. Uning birlamchi chulgamiga oʻlchanadigan kattalik (tok, kuchlanish va boshqalar) taʼsir qiladi, ikkinchi (pasaytiruvchi) chulgʻami esa Oʻlchash asboblariga va himoya relesiga ulanadi. Oʻlchash transformatori yordamida elektr Oʻlchash asboblari (voltmetr, ampermetr va vattmetr) bilan elektr kattaliklarning turli qiymatlarini oʻlchash mumkin. Keng maʼnoda — Oʻlchash asboblari turli kattaliklar (fizik, mexanik, elektr va magnit kattaliklar) ni oʻlchash bilan bogʻliq boʻlgan barcha oʻlchash apparatlari, qurilmalari va vositalarini oʻz ichiga oladi. Hozir impulsli va raqamli oʻlchash apparatlari keng qoʻllanilmoqda.

O'lchov asboblari va ularning tasnifi. O'lchov asboblari va ularning umumiy tasnifi. Ko'rsatkichlarni shakllantirish usuli bilan Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish: Demidov NV tomonidan ma'ruza matnlari 10. O'lchov asboblarining tasnifi O'lchov vositasi (SI) O'lchovlarni bajarish uchun ishlatiladigan va standartlashtirilgan metrologik xususiyatlarga ega bo'lgan texnik vositalar yoki vositalar majmuasi. O'lchov asboblari yordamida fizik miqdorni nafaqat aniqlash, balki o'lchash ham mumkin. O'lchov asboblari quyidagi mezonlarga ko'ra tasniflanadi: 1) konstruktiv amalga oshirish usullari bilan; 2) metrologik maqsadlar uchun. Konstruktiv amalga oshirish usullariga ko'ra, o'lchash asboblari quyidagilarga bo'linadi. 1) kattalik o'lchovlari; 2) o'lchov o'tkazgichlari; 3) o'lchash asboblari; 4) o'lchash moslamalari; 5) o'lchash tizimlari. Kattalik o'lchovlari Belgilangan o'lchamdagi o'lchash asboblari o'lchash uchun qayta ishlatilishi mumkin. Ajratish: 1) aniq choralar; 2) ko'p tomonlama choralar; 3) chora -tadbirlar majmui. Texnik jihatdan bitta qurilmani ifodalovchi bir qator o'lchovlar, unda mavjud bo'lgan chora -tadbirlarni har xil usullar bilan birlashtirish mumkin, o'lchov do'koni deyiladi. O'lchov ob'ekti o'lchov bilan taqqoslagichlar (texnik qurilmalar) yordamida taqqoslanadi. Masalan, nur balansi taqqoslovchi hisoblanadi. Standart namunalar (CRM) aniq o'lchovlarga tegishli. Ma'lumot materiallarining ikki turi mavjud: 1) kompozitsiyaning standart namunalari; 2) mulkning standart namunalari. Kompozitsiya yoki materialning standart namunasi Bu moddaning yoki uning barcha tarkibiy qismlarining tarkibini miqdoriy aks ettiradigan miqdorlarning aniq qiymatlari bo'lgan namuna. Modda yoki materialning xususiyatlarining standart namunasi - bu moddaning yoki materialning xususiyatlarini (fizik, biologik va boshqalarni) aks ettiruvchi miqdorlarning belgilangan qiymatlari bo'lgan namuna. Har bir standart namuna ishlatishdan oldin metrologik xizmat organlarida metrologik attestatsiyadan o'tishi kerak. Standart namunalar turli darajalarda va turli sohalarda qo'llanilishi mumkin. Ajratish: 1) davlatlararo COlar; 2) davlat COlari; 3) sanoat CRMlari; 4) tashkilotning (korxonaning) CO. O'lchov o'tkazgichlari (MT)- bu o'lchangan qiymatni boshqa qiymat bilan ifodalovchi yoki uni o'lchash ma'lumoti signaliga aylantiruvchi o'lchash asboblari bo'lib, ular keyinchalik qayta ishlanishi, konvertatsiya qilinishi va saqlanishi mumkin. O'lchov o'tkazgichlari o'lchangan qiymatni turli yo'llar bilan o'zgartirishi mumkin. Ajratish: 1) analog konvertorlar (AP); 2) raqamli-analogli konvertorlar (DAC); 3) analog-raqamli konvertorlar (ADC). Transmitterlar o'lchov zanjirida turli pozitsiyalarni egallashi mumkin. Ajratish: 1) o'lchash ob'ekti bilan bevosita aloqada bo'lgan birlamchi o'lchash o'tkazgichlari; 2) oraliq o'lchov o'tkazgichlari, ular birlamchi o'tkazgichlardan keyin joylashgan. Birlamchi o'lchash o'tkazgichi texnik jihatdan izolyatsiya qilingan, undan o'lchov ma'lumotlarini o'z ichiga olgan signallar o'lchash sxemasiga uzatiladi. Asosiy o'lchash o'tkazgichi - bu sensor. Strukturaviy ravishda, sensor o'z signallarini qabul qiladigan keyingi oraliq o'lchash asbobidan ancha uzoqda joylashgan bo'lishi mumkin. O'lchov o'tkazgichining majburiy xususiyatlari - bu normallashtirilgan metrologik xususiyatlar va o'lchov zanjiriga kirish. O'lchash moslamasi Belgilangan diapazonga tegishli bo'lgan jismoniy miqdorning qiymatini oladigan o'lchash vositasi. Qurilmaning dizaynida odatda o'lchov qiymatini ko'rsatgichlari bilan tushunish uchun maqbul bo'lgan shaklga o'tkazadigan qurilma mavjud. O'lchov ma'lumotlarini qurilma dizaynida ko'rsatish uchun, masalan, o'q yoki raqamli indikatorli shkala ishlatiladi, bu orqali o'lchangan qiymatning qiymati yoziladi. Ba'zi hollarda o'lchash moslamasi kompyuter bilan sinxronlashtiriladi, so'ngra displeyga o'lchov ma'lumotining chiqishi amalga oshiriladi. O'lchangan miqdorning qiymatini aniqlash uslubiga muvofiq quyidagilar mavjud.
Dars:
1) to'g'ridan -to'g'ri ta'sir ko'rsatadigan o'lchash asboblari; 2) solishtirish uchun o'lchash asboblari. To'g'ridan -to'g'ri o'lchash asboblari- bu asboblar, ular yordamida o'lchangan miqdorning qiymatini to'g'ridan -to'g'ri o'qish qurilmasida olish mumkin. Taqqoslash o'lchash vositasi Uning o'lchoviga mos keladigan ma'lum miqdor bilan solishtirish orqali o'lchanadigan qiymatning qiymatini oladigan qurilma. O'lchov asboblari o'lchangan qiymatni turli yo'llar bilan ko'rsatishi mumkin. Ajratish: 1) o'lchash asboblarini ko'rsatish; 2) o'lchash asboblarini yozib olish. Ularning orasidagi farq shundan iboratki, ko'rsatgich o'lchash moslamasi yordamida siz faqat o'lchangan miqdor qiymatlarini o'qishingiz mumkin, va o'lchash moslamasining konstruktsiyasi o'lchov natijalarini, masalan, asboblar yordamida tuzatishga imkon beradi. diagramma yoki har qanday ma'lumot tashuvchiga murojaat qilish. O'qish qurilmasi- ko'rsatkichlarni o'qish uchun mo'ljallangan o'lchash asbobining tarkibiy jihatdan alohida qismi. O'qish moslamasi shkala, ko'rsatgich, displey va boshqalar bilan ifodalanishi mumkin. O'qish moslamalari quyidagilarga bo'linadi. 1) o'lchovli o'qish moslamalari; 2) raqamli o'qish qurilmalari; 3) o'qish moslamalarini ro'yxatdan o'tkazish. O'lchov o'qish moslamalari shkala va ko'rsatgichni o'z ichiga oladi. O'lchov Bu o'lchov qiymatining belgilar tizimi va ularga mos keladigan ketma -ket sonli qiymatlar tizimi. Tarozining asosiy xususiyatlari: 1) shkala bo'yicha bo'linmalar soni; 2) bo'linish uzunligi; 3) bo'linish narxi; 4) ko'rsatkichlar diapazoni; 5) o'lchov diapazoni; 6) o'lchov chegaralari. Tarozi bo'linishi Bir o'lchov belgisidan qo'shni belgigacha bo'lgan masofa. Bo'lim uzunligi Bu markaziy chiziqdan ikkinchisigacha bo'lgan masofa, bu shkaladagi eng kichik belgilar markazlari orqali o'tadigan xayoliy chiziq bo'ylab. Tarozi bo'linishi Berilgan shkaladagi ikkita qo'shni qiymatlar orasidagi farq. O'lchov o'qish diapazoni Shkala qiymatlari diapazoni, uning pastki chegarasi bu shkalaning boshlang'ich qiymati, yuqori qismi esa bu shkalaning yakuniy qiymati. O'lchov diapazoni- bu normalangan maksimal ruxsat etilgan xato o'rnatilgan qiymatlar diapazoni. O'lchov chegaralari O'lchov diapazonining minimal va maksimal qiymati. Deyarli bir xil o'lchov Bu shkala bo'lib, unda bo'linish bahosi 13% dan oshmaydi va aniq bo'linish qiymatiga ega. Shakl sezilarli darajada notekis Bo'limlar toraytirilgan va bo'linmalar uchun chiqish signalining qiymati o'lchov diapazoni chegaralarining yarmiga teng bo'lgan shkaladir. O'lchov asboblari tarozilarining quyidagi turlari ajratiladi: 1) bir tomonlama o'lchov; 2) ikki tomonlama o'lchov; 3) nosimmetrik shkalasi; 4) nol bo'lmagan o'lchov. Bir tomonlama o'lchov Boshida nol bo'lgan tarozi. Ikki tomonlama o'lchov Bu shkala boshida nol bo'lmagan shkaladir. Simmetrik o'lchov O'rtada nol bo'lgan tarozi. O'lchovni sozlash O'lchov vositasi, o'lchovlar majmui, IP, o'lchash asboblari va shunga o'xshash funktsiyalarni bajaradigan, ma'lum miqdordagi fizik miqdorlarni o'lchash uchun ishlatiladi va bir joyda to'planadi. Agar o'lchash moslamasi mahsulotlarni sinash uchun ishlatilsa, bu sinov stendidir. O'lchov tizimi- Bu o'lchov vositasi bo'lib, u o'lchovlar, MT, o'lchash asboblari va boshqalarning kombinatsiyasi bo'lib, xuddi shunday funktsiyalarni bajaradi, ma'lum bir makonning turli qismlarida joylashgan va ma'lum fazoda ma'lum miqdordagi fizik miqdorlarni o'lchash uchun mo'ljallangan. O'lchov asboblari metrologik maqsadiga ko'ra quyidagilarga bo'linadi. 1) ishlaydigan o'lchash asboblari; 2) standartlar. Ishlaydigan o'lchash asboblari (RSI) O'lchov asboblari texnik o'lchovlarni bajarish uchun ishlatiladi. Ishlaydigan o'lchash asboblari har xil sharoitlarda ishlatilishi mumkin. Ajratish: 1) ilmiy tadqiqotlarda ishlatiladigan laboratoriya o'lchash asboblari; 2) har xil texnologik jarayonlarning borishini va mahsulot sifatini nazorat qilish uchun ishlatiladigan ishlab chiqarish o'lchash asboblari; 3) samolyotlar, avtomobillar va boshqa texnik qurilmalarni ishlatishda ishlatiladigan dala o'lchash asboblari.

Xulosa Men bu mavzudan o'lchov asboblari turlari hamada ular qay maqsada foydalanshi.Hamda o'lchov asboblarini umumiy tasnifni bilib oldim.

Foydalanilgan sayitlar.
https://uz.m.wikipedia.org/wiki/Bosh_Sahifawikipedia.org/wiki/Bosh_Sahifa.
https://google.com
https:// ziyo.net
https://zamon.uz