O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi issn 2181-4732

 
Innovatsion texnologiyalar №1 (29) 2018 y.
49 
_____________________IQTISODIYOT / ЭКОНОМИКА____________________
Ҳозирда дунё мамлакатларининг ишсизлик даражаси энг юқори бўлган мамлакатлари 
сифатида Зимбабве-ишсизлик даражаси 95%, Либерия-ишсизлик даражаси-78% ва Конго 
демократик республикаси ҳисобланади.
2016-2017 йилларга келиб глобал иқтисодий ўсишдаги ноаниқликларнинг давом этиши 
ёшлар орасида ишсизлик суръатларининг дунё бўйича, жумладан Европа мамлакатларида 
ҳам, Лотин Америкасида ҳам, шунингдек ривожланаётган мамлакатларда ҳам ўсиб 
бораётганлигини кўрсатмоқда. 2016 йилда глобал иқтисодий ўсиш кўрсаткичи 3,2% ни 
ташкил этди. 2017 йилга келиб эса глобал иқтисодий ўсиш кўрсаткичи 4,2% га ўсган бўлсада, 
баъзи бир мамлакатларда, айниқса, ривожланаётган мамлакатларда инвестициялар 
кўламининг у қадар ижобий даражада ўзгармаганлиги ёки унинг турғунлиги сабабли 
ишсизлик даражасининг 2015 йилда 13,3% дан 2017 йилга келиб 13,7% га ўсганини 
кўрсатмоқда. Ёшлар ўртасидаги ишсизлик даражаси эса 2016 йилда 9,5% ни ташкил этиб, 
буни рақамларда ифодалайдиган бўлсак, ривожланаётган мамлакатларда ишсиз ёшлар сони
тахминан 0,2 млн кишига тўғри келади ва бу кўрсаткич 2017 йилга келиб 7,9 млнга етганини 
кўриш мумкин. 
Ривожланган мамлакатлар миқёсида эса, 2016 йилда 14,5% ни ташкил этган ёшларнинг 
ишсизлик даражаси 2017 йилга келиб 14,3% га камайганини кўришимиз мумкин [2].
Ривожланган мамлакатларда ишсизлик даражасининг юзага келишига бир томондан 
глобал иқтисодий ўзгаришлар, сўнгги йилларда иқтисодиётда юзага келган молиявий 
инқироз, баъзи ривожланган мамлакатларда иқтисодий турғунлик ҳолатининг пайдо 
бўлганлиги сабаб бўлса, иккинчи томондан, ҳанузгача мутахассис кадрлар масаласининг ўз 
ечимини кутаётганлиги, айниқса Ғарбий Европа мамлакатларида ёшлар ишсизлик 
муаммосининг ўсиб боришига олинган малаканинг, таълимнинг меҳнат бозори талабларига 
мос келмаслиги билан ҳам изоҳланади. Маълумки, ишсизлик даражасининг ошиб бориши 
ҳар қандай мамлакат иқтисодиётига ўзининг ўта жиддий салбий таъсирларини кўрсатади ва 
ҳар бир мамлакатда ишсизликни бартарф этиш, аҳолининг бандлик даражасини ошириш 
борасида ислоҳотлар амалга ошириб борилади.
Бугунги кунда жаҳон ҳамжамиятининг фаол иштирокчисига айланиб бораётган 
мамлакатимизда ҳам аҳолини ишсизликдан ҳимоялаш ва бандлик масаласида изчил 
ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Хусусан, мамлакатимизда бандлик муаммоларини ҳал 
этиш ишлаб чиқилган бандликка оид давлат дастурлари асосида олиб борилмоқда. Чунки 
ушбу дастурлар фуқароларни иш билан таъминлаш ва улар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш,
ижтимоий дастурларнинг амалга оширилиши ва ишсизларнинг ҳимоя этиш тадбирларини 
ҳам ўз ичига қамраб олади. “Аҳоли бандлиги тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси 
Қонунининг 2-моддасида Бандлик-фуқароларнинг Ўзбекистон Республикаси Конституцияси 
ва қонунчилигига зид бўлмаган тарзда уларнинг шахсий ва ижтимоий талабларини 
қондириш билан боғлиқ ҳамда иш ҳақи (меҳнат даромади) келтирадиган фаолияти дея 
тарифланади.
Ўзбекистон Республикаси фуқаролари ўз қобилиятидан ва имкониятларига кўра ишлаб 
чиқариш ёки ижодий меҳнат билан хамда қонунда тақиқланмаган исталган фаолият тури 
билан шуғулланиш ҳуқуқига эгадирлар [3] дея кўрсатилган. Ушбу қонун шунингдек, 
мамлакатимиз фуқароларининг меҳнатга оид барча ҳуқуқларини кафолатлайди. 
Мамлакатимиз миқёсида бандлик кўрсаткичларини таҳлил қиладиган бўлсак, Давлат 
статистика қўмитаси маълумотларига кўра 2016 йилда республика бўйича меҳнатга лаёқатли 
аҳолининг улуши жами аҳолига нисбатан 58,8% ни ташкил этди. Шу йилнинг январь-июнь 
ҳолатига Ўзбекистонда бандлик даражаси 94,8%ни ташкил этди. Ушбу кўрсаткич ўтган 
йилга нисбатан 1,8% га ўсиб, ҳозирда иқтисодиёт тармоқларида банд бўлган аҳоли сони 
13191,5 минг кишини ташкил этмоқда.

---