O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi issn 2181-4732

 
Innovatsion texnologiyalar №1 (29) 2018 y.
56 
TA’LIM VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI/ ОБРАЗОВАНИЕ И 
ИНФОРМАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ
 
2. Сувнинг нормал босимда қайнаш жараёнидаги буғнинг ҳарорати, музнинг эриш 
ҳароратидан 100 S
0
га каттадир. 
3. Музнинг эриш ҳарорати 0 S
0
га тенг. 
Агар музнинг эриш ҳароратини ва сувнинг қайнаш ҳароратини мос равишда 32
F
0
ва 
212
F
0
деб қабул қилинса, Фаренгейтнинг ҳарорат шкаласи ҳосил бўлади. Ҳарорат 
кўрсатгичи маълум бир жисмнинг хоссасини белгиламайди, балки жисм ҳароратининг унинг 
бошқа хоссалари (ҳажмининг ўзгариши, ички энергияси, кинетик энергияси ва ҳоказо) билан 
боғлиқлигини характерлайди.
Шунингдек, ҳароратга боғлиқли газларнинг ҳажм кенгайишидан ёки қаттиқ 
жисмларнинг чизиқли узунлигининг ўзгаришидан фойдаланиб ишлайдиган термометрлар, 
термографлар ҳам мавжуд. Демак, ҳароратни ўлчайдиган асбобнинг ишлаш принципи 
термодинамик жисмга боғлиқ бўлмайди. Ҳарорат тушунчаси молекуляр физикада ҳам, 
термодинамика қонунларида ҳам асосий ўринни эгаллайди.
Молекуляр–кинетик назарияда газ молекулаларининг илгариланма ҳаракатидаги 
ўртача кинетик энергияси 1 мол газ молекулаларининг абсолют ҳарорати орқали 
аниқланади, яъни: 
kT
m
урт
2
3
2
2


. 
Бу формуладаги газ молекулаларининг илгариланма ҳаракатидаги ўртача кинетик 
энергияси статистик усулда аниқланади. Бунда битта молекуланинг ҳарорати деган сўз ўз 
маъносини йўқотади, балки тенгламанинг ўнг томони молекулалар тўпламининг ҳароратини 
характерлайди: 
kT
урт
2
3


. 
Демак, идеал газ молекулаларининг илгариланма ҳаракатидаги ўртача кинетик 
энергияси ҳароратнинг бир қийматли функциясидан иборат бўлади. Шунингдек, газ 
молекулаларининг ўртача квадратик тезлиги ҳам газ молекулаларининг ҳароратига боғлиқ, 
яъни: 

---