O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

 
Sertifikatlashtirish sxemalari 
Sertifikatlashtirish deganda mahsulot (buyum, mol) yoki xizmat muayyan 
standartga yoki texnikaviy shartlarga mos kelishini tasdiqlash maqsadida 
o‘tkaziladigan faoliyat tushunilib, ushbu faoliyat natijasida mahsulot (buyum, mol) 
ning sifati haqida iste’molchini ishontiradigan tegishli hujjat – sertifikat beriladi.
Sertifikatlashtirishda 
ishlatiladigan 
zarurat 
amalardan 
biri 
«sertifikatlashtirish tizimi» bo‘lib, u quyidagicha ta’riflanadi: sertifikatlashtirish 
tizimi – muvofiqlikni sertifikatlashtirish faoliyatini o‘tkazish uchun ish tartibi 
qoidalarigan va boshqarishiga ega bo‘lgan tizimdir.
«Sertifikatlashtirish tizimi» atamasidan tashqari sertifikatlashtirish sxemasi 
kiritilib, uni quyidagicha ta’riflanadi: muvofiqlikning sertifikatlashtirilishini 
o‘tkazishdagi uchinchi tomon faoliyatining tarkibi va tartibi. 
Sertifikatlashtirish tizimlarida qatnashuvchi uchta tushuncha to‘g‘risida 
to‘xtalib o‘tamiz: sertifikatlashtirish tizimidan foydalanish, sertifikatlashtirish 
tizimida qatnashuvchi va sertifikatlashtirish tizimi a’zosi.
Sertifikatlashtirish tizimidan foydalanish deganda sertifikatlashtirish 
tizimining 
qoidalariga 
muvofiq 
guvohnoma 
talablariga 
berilgan 
sertifikatlashtirishdan foydalanish imkoniyati tushuniladi. 
Sertifikatlashtirish tizimida qatnashuvchi deb ushbu tizimning qoidalariga 
binoan 
faoliyat 
ko‘rsatadigan 
va 
tizimni 
boshqarishda 
qatnashadigan 
sertifikatlashtirish idorasi tushuniladi. 
Sertifikatlashtirish ikki xil bo‘ladi: majburiy va ixtiyoriy. Mahsulotni u yoki 
bu sertifikatlashga oidligi, uni tashqi muhitga, inson salomatligiga ta'siri asosiy 

---

68 
mezon hisoblanadi. Shuning uchun tashqi muhitga, inson salomatligiga ta’sir 
ko‘rsatuvchi mahsulotlar, albatta majburiy sertifikatlashtirishga oid bo‘ladi, qolgan 
mahsulotlarning esa sertifikatlashtirilishi ixtiyoriydir. 
Majburiy sertifikatlashtirish deganda sertifikatlashtirish huquqiga ega 
bo‘lgan idora tomonidan mahsulot, jarayon, xizmatning standartlardagi majburiy 
talablarga muvofiqligini tasdiqlash tushuniladi. 
Ixtiyoriy sertifikatlashtirish deganda ishlab chiqaruvchi (bajaruvchi), 
sotuvchi (ta’minlovchi) yoki iste’molchi tashabbusi bilan ixtiyoriy ravishda 
o‘tkaziladigan sertifikatlashtirish tushuniladi. 
Sertifikatlashtirish 
bo‘yicha 
ISO 
tarkibidagi 
qo‘mita 
tomonidan 
tayyorlangan 
hujjatda 
uchinchi 
tomon 
tarafidan 
amalga 
oshiriladigan 
sertifikatlashtirishning sakkizta sxemasi berilgan bo‘lib, respublikamizda ham 
aynan shu 9 ta sxema tadbiq etilgan:
Hozirgi zamon adabiyotida har bir sertifikatlashtirish sxemasining afzalligi 
va kamchiliklari tahlil etilgan. Bularning ichida eng mukammal va murakkabi 
beshinchi sxemadir. Bu sxema to‘lik bo‘lganligi uchun uni asos qilib olib, hozirgi 
zamon xalqaro sertifikatlashtirish tizimini yaratilmoqda.
Sertifikatlashtirish tizimlarini boshqaruvchi idora muayyan turdagi mahsulot 
sifatining nazoratini tashkil etish, standartlarga rioya qilishni majburiy talab 
etishini, iste’molchi va savdo talablarini e’tiborga olib, mamlakatdagi amalda 
bo‘lgan qonunlar va me’yoriy hujjatlar asosida o‘z ishini tashkil etadi.
Sertifikatlashtirish idorasisi novlarni o‘tkazish, korxonadagi va savdo 
shahobchasidagi mahsulotning sifatini nazorat qilish hamda nazoratni tashkil qilish 
va shunga o‘xshashlarni bajarib uchinchi tomon vazifasini bajaradi. 
1-jadval 
Sertifikatlashtirish sxemasi 
№