O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Sxema 
tartibi
Sertifikatlashtirishtirishni o‘tkazish mazmuni 
1 
I 
Birinchi sxema bilan faqat mahsulot namunasi, ularning turlarini 
mavjud standartlar, texnik shartlar va hokazo talablariga 
muvofiqligini maxsus tasdiqlangan sinov tashkilotlarida sinovdan 
o‘tkaziladi va uning natijasida mahsulot turiga tegishli sertifikat 
beriladi. Bu xildagi sertifikatlashtirishtirishda sinovga taqdim 
etilgan namunani belgilangan talablarga muvofiqligi tasdiqlanadi, 
xolos. Bu sxema o‘zining soddaligi va ko‘p harajat talab qilmasligi 
tufayli milliy va xalqaro savdo munosabatlarida muayyan darajada 
tarqalgan. 
2 
II 
Bu sxemada mahsulot namunasi tegishli standart, NX va x.k. orqali 
sertifikasiyalanib, uning sifati savdo shaxobchalaridan vaqti-vaqti 
bilan olinadigan namunalar asosida nazorat qilib boriladi. Bu usul 
taqdim etilgan namunalar sifatini baxolash bilan seriyali 
chiqayotgan mahsulotning sifatini ham baholash imkonini beradi. 
Bu usulning ijobiy tarafi, taqdim etilgan namuna asosida butun 
seriya chiqarilgan mahsulot sifati sertifikatlanadi. Uning kamchiligi 

---

69 
iste’molchiga standart talablariga nomuvofiq bo‘lgan mahsulotlar 
kirib kelishidir. Bu esa bir necha qiyinchilik va noaniqliklarni 
keltiradi. 
3 
III 
Bu sxemada mahsulot namunasi tegishli standart, NX bo‘yicha 
muvofiqligi aniqlanib, shu bilan birga qayta-qayta mahsulot sifati 
iste'molchiga yubormasdan turib omborxonada tekshiruvdan 
o‘tkazib turiladi. Bu sxemadan ko‘rinib turibdiki, Tovar savdo 
shaxobchasiga tushmasdan turib sinov nazorati o‘tkaziladi. 
Standartga nomuvofiqligi aniqlansa, iste'molchiga jo‘natish 
to‘xtatiladi. 
4 
IV 
Bu sxemada mahsulot turlarini xuddi 1-3 sxemalardagidek 
sinovdan o‘tkazishga asoslangan bo‘lib, shu bilan birga savdo 
shaxobchasidagi 
hamda 
ishlab 
chiqarishdan 
olingan 
namunalarning tekshirish nazorati vaqti-vaqti bilan o‘tkazish 
orqali mahsulotning sifati aniqlangan xolda sertifikatlanadi. Bu 
xolda mahsulot korxona tomonidan ishlab chiqilgan bo‘lib, uning 
ma'lum harajatlar sarf bo‘lgandan keyin standart talablariga 
nomuvofiqligi 
aniqlanadi. 
Bu 
esa 
ushbu 
sxemaning 
kamchiliklaridan hisoblanadi. Shuning uchun bu sxema 
rivojlangan mamlakatlarda keng tarqalmagan. 
5 
V 
Beshinchi 
sxema 
bo‘yicha 
mahsulot 
yoki 
xizmat 
sertifikasiyalanayotganda butun bir texnologik jarayon sinovdan 
o‘tkaziladi, hamda ishlab chiqarish bo‘yicha sifat ko‘rsatkichi 
aniqlanib, xulosa qabul qilinadi. Ko‘rinib turibdiki, korxonadagi 
mahsulot sifatini ta'minlashda, sifat tizimini baholanishida uning 
mezonini aniqlash muhim ahamiyatga ega. Shuning uchun ham 
ushbu usul sanoati rivojlangan mamlakatlarda, hamda xalqaro 
standartlashtirish tizimlarida eng ko‘p tarqalgan sxemadir. 
Birinchi-to‘rtinchi sxemalarga qaraganda bu sxema eng 
murakkab va nisbatan qimmatroq, hisoblanib, uning afzalligi 
iste'molchi uchun maxsulot sifat darajasini yuqori ekanligiga 
ishonch hosil qiladi, bu esa ishlab chiqaruvchi, sotuvchi va 
iste'molchi uchun eng muhim mezondir. 
6 
VI 
Bu sxemada faqat korxonadagi mahsulotning sifatini ta'minlash 
bilan tizimni baholanishini o‘tkazishga mo‘ljallangan. Bu usul 
ayrim vaqtda korxona tayyorlovchini attestatlash deb ham 
yuritiladi. Bu xil sertifikatlashtirishda faqat korxonaning 
belgilangan darajadagi mahsulot chiqarish qobiliyati baholanadi. 
7 
VII 
Bu sxemada sertifikatlashtirish uchun har bir partiyadan 
(to‘dadan) namuna olib sinov o‘tkaziladi va uning natijasi 
bo‘yicha mahsulotni (to‘dani) iste'molchiga yuborish lozimligi 
aniqlanadi. 
8 
VIII 
Bu sxema oldingi sxemalardan farqli o‘laroq, ishlab chiqilgan 
mahsulotning hammasi (barcha qismlari) sinovdan o‘tkaziladi. 
Bu sxemada ishlab chiqaruvchi uchun katta va qattiqroq talab 
qo‘yiladi, katta mas'uliyattalab qiladi. Bu sxema asosan 

---

70