O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov

2-masala. Harorat 80^oCga ko`tarilganda rеаksiya tezligi 3000marta ortishi ma`lum. Shu rеаksiya tezligining harorat koeffisientini xisoblang.
Yechish: γ – harorat 10^oCga oshirilganda, rеаksiya tezligining necha marta ortishini ko`rsatganligi uchun:  = 3000 yoki  = 3000. Bu ifodani lagorifmlab, γ topamiz 8lg γ= lg3000; bundan lg γ=  =  =0,4346 γ=2,72
3-masala. A(gaz) + B(gaz) ↔C(gaz), ∆H<sup>o</sup>< O sistemada gazlar orasida muvozanat qaror topdi. Sistemaning hajm birligida C moddasining muvozanatdagi miqdoriga: a) bosimning ortishi: b) sistemadagi A modda konsentrasiyasining ko`payishi; c) temperaturaning ko`tarilishi qanday ta`sir etadi?
Yechish: a) Rеаksiya borayotganda gaz moddalarning umumiy miqdori kamayadi (2 moldan 1 molgacha). Le-Shatelie prinsipiga muvofiq, bosimning ortishi muvozanatni gaz moddalari miqdorining kamayishi tomoniga, yani C moddasining hosil bo`lish tomoniga siljiydi. nC ortib boradi.
b) n(A) ko`payib borsa, rеаksiya muvozanati n(A)ning kamayishi tomoniga siljiydi, yani C moddaning hosil bo`lish tomoniga . n(C) ortib boradi.
c) ∆H<sup>o</sup>< O bo`lgani sababli, to`gri rеаksiyaning borishida issiqlik ajraladi. Bu ekzotermik rеаksiyadir. Teskari rеаksiya endotermik bo`ladi. Temperaturaning ko`tarilishi doimo issiqlik yutilishi bilan boradigan rеаksiyalarning ketishiga imkon beradi, yani muvozanat A va B moddalar tomoniga siljiydi va n(C) kamayadi.
4-masala. Ma`lum sharoitda vodorod xloridning kislorod bilan o`zaro tasiri qaytar rеаksiyadir: 4HCl(g) + O<sub>2</sub> (g) ↔ 2Cl<sub>2</sub>(g) + 2H<sub>2</sub>O (g), ∆H<sup>o</sup>= -116,4kj. Sistemaning
muvozanat holatiga: a) bosimning ortishi; b) temperaturaning ko`tarilishi; c) katalizator ishlanilishi qanday ta`sir etadi?
Yechish: a). Sistemadagi hamma moddalar – gazlardir. Le-Shatelie prinsipiga muvofiq, bosimning ortishi muvozanatni rеаksiyaning gaz moddalari miqdorining kamayishi tomoniga, yani Cl<sub>2</sub> va H<sub>2</sub>O hosil bo`lish tomoniga siljiydi.
b) To`gri rеаksiya ekzotermik rеаksiya bo`lganligi sababli, temperaturaning ko`tarilishi issiqlikning yutilishi bilan boradigan proseslarga imkon beradi, , yani muvozanat endotermik rеаksiya tomoniga siljiydi
c) Katalizator to`gri va teskari rеаksiyalarni bir hilda tezlashtiradi, shuning uchun uning ishtirokida moddalarning muvozanatdagi miqdori o`zgarmaydi.