O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov

Qismlar ichida qismlar ichida qismlar
Buni quyidagicha ifodalash mumkin: granit bo’lagi kichik bo’laklardan tashkil topgan, bo’laklar o’z navbatida yanada kichikroq zarralardan tashkil topgan. Ushbu bobda siz materiya komponentlarini o’rganasiz va ularning qanday bog’langanligini ko’rasiz.
Tafsilotlar
2.1 Oddiy moddalar, murakkab moddalar va aralashmalar. Elementlar tahlili
2.2 Materiyaning atomar ko’rinishi
▪ Massa saqlanishi
▪ Tarkibni aniqlash
▪ Karrali nisbatlar
2.3 Daltonning atom nazariyasi
▪ Teoriyapostulotlari
▪ Massa qonnunlarini tushuntirish
2.4 Atomning yadro modeli yaratilishini o’rganish
▪ Elektronning kashf qilinishi
▪ Yadroning kashf qilinishi
2.5 Hozirgi zamon atom nazriyasi
▪ Atom tuzilishi
▪ Atomning tarti braqami, massasi va uning kimyoviy belgisi
▪ Izotoplar
▪ Atom massalar, mass-spektrometriya
2.6 Elementlar: davriy jadvalga dastlabki nazar
2.7 Kimyoviy birikmalar: bog’lanish bilan tanishuv
▪ Ion bog’ tuzilishi
▪ Kovalent bog’ tuzilishi
2.8 Formulalar, nomlar va birikmalarning massalari
▪ Ikki atomli ion birikmalar
▪ Ko’p atomli ion birikmalar
▪ Anionlar asosida kislota nomlari
▪ Ikki atomli kovalent birikmalar
▪ To’gri zanjirli alkanlar
▪ Molekulyar massalar
▪ Formula va modellar
2.9 Aralashmalar klassifikasiyasi
▪ Materiya komponentlarining tahlili

Hayotimizda ko’p uchraydigan hohlagan materiya namunasi: tosh bo’lagi, daraxt shoxi, kapalak qanotiga diqqat qaratsak ko’ramizki, ular ko’pgina mayda qismlardan tashkil topgan. Mikroskop yordamida ular yanada kichikroq qismlardan iborat ekanligini ko’ramiz. Agarda biz millard marta kattalashtiradigan bo’lsak, barcha moddalar atomalardan tashkil topganini ko’ramiz. Moddalarni tuzilishini zamonaviy olimlar birinchilardan bo’lib o’rganishmagan. Qadimgi yunon faylasuflari hamma narsalar bir yoki bir nechta asosdan kelib chiqadi deb ishonishgan. Ammo atomizm otasi Demokrit boshqa yo’ldan ketdi. Uning fikriga ko’ra, deylik alyuminiy bo’lakchasini olib uni mayda bo’laklarga bir necha marta bo’laversak, juda mayda alyuminiy zarrachalarini olamiz. Bu jarayon bo’linmas zarrachalar hosil bo’lgunga qadar davom etadi. U bu bo’linmas zarrachalarni atomlar (atomos – bo’linmas) deb nomladi. Ammo buyuk g’arb faylasuflaridan biri Aristotel bu mulohazalarga qarshi chiqdi, natijada atomistik nazariya 2000 yil ortga surildi. Nihoyat 17-asrda ingliz olimi R. Boylning fikricha moddalar “oddiy tanadan, alohida organlardan emas. So’ngi ikki asrda kimyoda jadal rivojlanishlar ro’y berdi va atomning “bilyard shari” ko’rinishi yaratildi. XX asrda kimyo shiddat bilan rivojlanib, biz bilgan murakkab ichki tuzilishli atom modeli yaratildi. Ushbu bobda biz moddaning makroskopik va atom darajasida tarkibi va xossalarini ko’rib chiqamiz.