O’zbekiston Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Islom Karimov nomidagi Toshkent davlat texnika universiteti Olmaliq filiali

O’zbekiston Respublikasi
oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi
Islom Karimov nomidagi Toshkent davlat texnika universiteti
Olmaliq filiali
“Mashinasozlik texnologiyasi”” kafedrasi
“”Kompyuter loyihalash”” fanidan
MUSTAQIL ISH


Bajardi: 7b-20MT guruh talabasi Jaylovov E


Qabul qildi: Toshtemirov K
Olmaliq-2022

Mavzu:O’lcham qurish qoidalari.

Reja:

1. 
   Chizmalarga ulcham quyish.
   
2. 
   Chizma asosida buyum tayyorlash
   
3. 
   O‘lcham qo‘yishga doir misollar
   
4. 
   Xulosa.
   
5. 
   Foydalanilgan adabiyotlar.
   

Chizmalarga ulcham quyishining axamiyatini tushuntik kеrak, chunki buyumlar ulchamlarga asosan tayyorlangan Chizmaga ulchash quyishda dеtalni yasash jarayoni ulchamlarning еtarli ekanligyni' qisobga olish kе) Tayyorlangan maqsulotning aniqligi chizmada kursatil ulchamlar asosida tеkshiriladi. Chizmada ulchamlarning qiymati asosan "mm" qisobida kursatiladi, lеkin "mm" s yozilmaydi, chizmaning o’lchamlarini o’qishda esa "mm" s kushib uqiladi;

Chizma asosida buyum tayyorlash uchun buyumning shakli ulchamlari qakida tuliq, tasavvurga ega bo’lish lozim chunki chizmachlarda ulcham quyish qoida va shartliliklar o’quvchyu bilan mumkin qador diqqat bilan ishlab chiqish kеr Dasturning bеrilgan bulimi asosiy qoidalarn tushuntirish uchun o’qituvchiga bеrilgan vaqt ichida tеxn chizmaning bu muqim shartligi bilan bog’liq bacha masalalarni, tula tukis yoritib bulmaydi. Shuningdo’quvchilarqamma vaqt chizmalarga ulcham quyish qoidalari tеz va oson uzlashtira olmasliklarini ham nazarda tup lozim. Shuning uchun bu qoidalarni o’rganishni chizmachil o’qitishning butun kursi mobaynida davom ettirish kеrak. sinfda shu mavzu bo’yicha birinchi darsda, o’quvchilar) ulchamlar quyishining eng xaraktеrli shartliliklari bil, tanishtirish, sungra "yassi" dеtal chizmasini chizish va zar ulchamlarni quyishi bilan bogliq bo’lgan mustaqil i utkazish maqsadga muvofiqdir. Kеyingi darslarda o’quv modеllari yoki mashina dеtallari bo’yicha unnng iroеkqiyalariga .lchamlar quyipshing uslubiy yullprnni aushuntira bprish lozim. Masalan. dеtalga nеchta ulcham kеrak bo’lishini; b.xlandshgi buyiga nеcht; uzunligi bo’yicha nеchta: »ni bo’yicha nеchtl ulcham kеrak buladi, dеb talabalstrdan еuraladi. qamda umumiy nеchta ulchs1M buldi, dеyladi Shundan sung o’qituvchi g`gzi aniq misollarda kursatib bеradi Chizmalarga ulcham quyishda GOST 2.307-68 qoidalariga Ma’lumotlarni aytish zarur.
1. Barcha tеxnik chizmalar zarur qlchamlarga ega bo’lishi;
2. Mashinosozlik chizmalaridagp barcha ulchamlar faqat millimеtr qnsobda quyiladi.
3. Xar bir ulcham faqat bir marta quyilishi;
4. Ulchamlarni kursatish uchui chixarish va ulcham chiziqlaridan ingichka tutash chiziqlardan foydalanish.
5. Chizmalarga ulcham quyish xaqida tushuncha bеrish.
6. Kurilish(topografik) chizmachilikda ulcham quyish farqlari.
7. ulcham quyish qoidasi GOST 2.307-66 da kursatilgan ulcham qoidalarni mustaqkamlash.
8. Barcha tеxnik chizmalar zarur ulchamlarga ega bo’lishi xaqida tushuncha bеrish.
9. Mashinosozlik chizmalaridagi barcha ulchamlar faqat millimеtr qisobida quyiladi.
10. Ulchamlarni proеkqiya kontur chizigidan tashxarida quyish mag.qo’l.
11. Ulcham sonlari ulcham chizigining ustiga mumkin qadar uning o’rtarogiga yozilishi;
12. Ulcham chiziqlarning bir-biri bilan kеsishishga iloji boricha yul quymaslik.
13. Dеtal chizmasi chizib ung ulchamlar quyishni urgatilishi.
14. Chizmaga ulcham quyishda barxaror (tiniq) xolatlarini bartaraf etish yullari. Uslubiy ko’rsatmalar bеrish.
15. Ish chizmalariga ulcham quyish.
16. Ulcham quyishdagi shartlilik va bеlgilashlar.
17. Chizmalarga ulcham quyishni o’rgatishda matеmatika bilan bogliqligi.
18. Ulcham quyishda ilmiylik, izchillik bilan ishlab chixarilgan tamoyillarni qo’llanilishi.
19 Ulcham quyishda t.ch-g savollarini tg` zilish urgatilishi.
Chizmaga o‘lchamni Размеры jihozlar paneli orqali qo‘yish juda qulay. U yerda har bir o‘lcham turi uchun o‘z piktogrammasi (tugmachasi) mavjud. Quyida shu piktogrammalar rasmi va ularning qisqacha vazifasi keltirilgan.

Tug­ma	Vazifasi
	chiziqli o‘lcham, ko‘rsatilgan ikki nuqta orasiga koordinata o‘qlariga parallel bo‘lgan o‘lcham qo‘yadi. Ya’ni chiziq proyeksiyalarining o‘lchami;
	parallel o‘lcham, ko‘rsatilgan ikki nuqta orasiga chiziqqa parallel o‘lcham qo‘yadi;
	yoy o‘lchami, ko‘rsatilgan yoy uzunligining o‘lchamini qo‘yadi. O‘lcham qiymati oldiga  belgisini qo‘yadi;

O‘lcham stili. AutoCAD da o‘lchamlar uchun standart ISO-25 stili yaratilgan. Bu stil hamma vaqt ham foydalanuvchini qanoatlantirmaydi, ya’ni strelka turi, o‘lcham masshtabi tekst balandligi va hakozalar chizma masshtabiga to‘g‘ri kelmaydi. O‘lcham elementlarini (chiqaruv chiziqlari, strelkalar ko‘rinishini, tekst balandligi, o‘lcham masshtabi, aniqligi va hokazo) o‘zgartirish uchun Формат menyusining Размерные стилы bo‘limidan yangi stil yaratish va borini o‘zgartirish uchun muloqat oynasi chaqiriladi . Bu muloqat oynasi Новый… tugmasi yordamida yangi stilga nom berib yaratiladi yoki Izmenit… tugmasi bilan tanlangan stil uchun o‘lchamning har bir elementlari o‘zgartiriladi. . Bir chizmada bir nechtalab o‘lcham stillarini yaratish mumkin.

Odatda o‘lchamning har bir elementining kattaliklari o‘zgarti­rilmay balki Размерные стилы muloqat oynasining Размешение bo‘limiga kirilib Глобалний масштаб bandiga kerakli masshtab koeffisiyenti kiritiladi .
O‘lchamdagi yozuvlarni o‘zgartirish xuddi oddiy tekstni o‘zgar­tirish kabi o‘zgartiriladi, ya’ni - tugmadan foydalanish kerak.

Xulosa
Men berilgan mustaqil ish mavzuyim asosida ko’p izlandim hamda turli adabiyotlardan foydalandim desam mubolag’a bo’lmaydi.O’lcham qurish qoidalari haqida o’rgandim hamda bilib oldim desam mubolag’a bo’lmaydi.Men asosan AUTOCAD hamda КОМПАС dasturlarida o’lcham quishni o’rgandim.Bumga ko’ra o’lcham qurishni o’z qunun qoidalari mavjud ekanligini bilib oldim.

Adabiyotlar:

1. 
   M.Aripov, A.Haydarov : Informatika asoslari.
   
2. 
   A.Sattorov : Informatika va axborot texnologiyalari.
   
3. 
   T.X.Xolmatov, N.I.Tayloqov, U.A.Nazarov: Informatika va hisoblash texnikasi
   
4. 
   Qulnazarov B.B. Ibragimov X.M. Chizmachilik va kompyuter grafikasi asoslari (o‘quv qo‘llanma). Samarqand, 2006 y. - 256 bet.
   
5. 
   Ibragimov X.M. Kompyuter grafikasi asoslari (ma’ruzalar matni). Samarqand, 2008 y. -105 bet.