O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta-maxsus ta'lim vazirligi islom karimov nomli toshkent davlat texnika universiteti s. T. Yunusxo‘jayev

1.5. Mashinalarga texnik xizmat ko‘rsatish abzalliklari. 
 
TXK da vaqtni va vositalarni tejash maqsadida, mashinani buzilishini 
avvaldan bashorat qilish uchun, texnik xizmat ko‘rsatish vaqtida 
diagnostikalash ishlari bajariladi, unda mashinani qismlarga ajratmasdan 
holati, agregat va qismlarning qoldiq resursi aniqlanib TXK da 
bajariladigan ishlarning hajmi aniqlanadi. Xizmat ko‘rsatish lozim 
bo‘lmagan tashkil etuvchilar TXK operatsiyalari ro‘yxatidan chiqariladi.
Diagnostikalashda bajariladigan ishlar mashinanga TXK da 
texnologik xarita bo‘yicha
rejalashtirilgan diagnostikalash ishlariga 
bog‘liq 
bo‘ladi. 
Unda 
bajariladigan 
tekshirish 
ko‘rsatmalari, 
diagnostikalashdagi texnik talablar va texnik shartlar, diagnostikalashda 
aniqlanadigan nominal, ruxsat etilgan chegaraviy qiymatlar keltiriladi. 

---

24 
Texnologik xujjatlar ro‘yxatiga TXK va ta’mirlash turiga qarab, 
bajariladigan diagnostikalashdagi texnologik xarita keltiriladi, bunga sotuv 
oldi xizmati, mashinalarni to‘liq yig‘ish va saqlash, davomiylik me’yorlari, 
bajariladigan ishlarning xajmi va davomiyligi keltiriladi.
Texnologik xaritada keltirilgan ishlar, qatiy texnologik ketma-ketlik 
bo‘yicha amalga oshiriladi, mexnatni yuqori unumdorligiga va 
bajaruvchini to‘liq bandligiga erishiladi. Bunda aniqlanayotgan diagnostic 
ko‘rsatkichlar П
и
me’yoriy ko‘rsatkichlarga П
н
-П
д
va П
д
- П
п
, П
н
П
д
va 
П
п
– ya’ni nominal, ruxsat etilgan va chegaraviy qiymatlarga mosligi 
tekshiriladi.
Mashina va uning tashkil topuvchilarining qoldiq resursi va 
ta’mirlashga talab, ishlatish yoki navbatdagi tubdan ta’mirlash ishlari 
bazarganidan co‘ng vaqt xisobi bo‘yicha rejaviv diagnostikalash natijalari 
bo‘yicha aniqlanadi. 
To‘liq komplektdagi traktor va ularning agregatlarining qoldiq resurs 
ko‘rsatkichlarini odatda TXK-3 ni bajarishda, JT va KT jarayonlarida 
amalga oshiriladi, bu ishlarni ba’zan murakkab buzilishlar ro‘y berganda 
ham bajarish tafsiya etiladi. Odatda birinchi holatda traktorning barcha 
agregatlari diagnostikalanadi, ikkinchi holatda esa – buzilgan agregat 
diagnostikalanadi.
Agarda agregatni qismlarga ajratmasdan diagnostikalanayotgan 
ko‘rsatkichlarni aniqlash imkoni bo‘lmasa, u holatda kerakli ko‘rsatkich 
aniqlash darajasigacha agregat qismlarga ajratiladi.
Agregatning tashkil topuvchilarining П
и
ko‘rsatkichini traktorning 
TXK-1, TXK-2 va TXK-3 tadbirlariga ta’luqli diagnostikalash va uni 
chegaraviy П
н
qiymat va ruxsat etilgan qiymatlar (П
д1,
П
д2
va
П
д3
) bilan 
solishtirishda bilan solishtiriladi. 
1.5-rasmda TXK va tamirlashga qo‘yilgan texnik talablarni buzilish 
extimoliga bog‘liqligi bo‘yicha bog‘liqligi keltirilgan. Bu holatda 
ko‘rsatkichlarni 
chiziqli 
og‘ishi 
ko‘rsatilgan, 
detallarni 
yeilishi, 
moslashgandan so‘ng bog‘lanishi yoki moslashish darajasi nolga 
tengligida. Bu yerda ko‘rsatkichlarni og‘ishi 
u(t) = 
[П
(t)
–П
н
]; 
t – 
ishlagan 
vaqti; П
(t) 
– ko‘rsatkichning aniqlanga qiymatlar;П
н
– ko‘rsatkichning 
nominal qiymati; ko‘rsatkichning ruxsat etilgan qiymatdan chegaraviy 
og‘ishi 
U
p
= [П
п
– П
н
]; П
н
– ko‘rsatkichning chegaraviy qiymati; 
qiymatning ruxsat etilgan chegaraviy og‘ishi 
D = 
[П
(t)
– П
Д
]; П
Д
– 
ko‘rsatkichning ruxsat etilgan qiymati; 
φ (t)
= resursni taqsimlanish resursi. 

---

25 
Ko‘rsatkichlarni ruxsat etilgan qiymatlari ko‘rsatkichlarni dinamik 
bashorat qilib o‘rtacha statistic qiymati aniqlanadi. 
1.5-rasm.