O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta-maxsus ta'lim vazirligi islom karimov nomli toshkent davlat texnika universiteti s. T. Yunusxo‘jayev

Trubokompressorlarning nominal purkash bosimlari, MPa 
ТКР-8,5Н-3, ТКР-7С-3............................................... 0,085...0,105 
ТКР-8,5С-6................................................................... 
0,05 
ТКР-11С-1.................................................................... 0,085...0,11 
ТКР-11С-31К............................................................... 0,10...0,12 
Agarda bosim past bo‘lsa, u holda kompressorning qotirish gaykasi 
chiqarish trubasi tomonga suriladi. Bunday holda ham o‘zgarish ro‘y 
bermasa, u holda trubokompressor ta’mirlanadi. 
Dvigatelning moylash tizimining bosh yolagidagi moyning 
bosimini aniqlash
. Moylash tizimining bosh yolagidagi bosim, moylash 
tizimining – umumlashgan ko‘rsatkichi bo‘lib, tirsakli valning 
bo‘yinchalari va uning vkladishlarining texnik holatini baholaydi. Benzinli 
dvigatellarning va dizellardagi bosim 2.7- jadvalda keltirilgan quymatlarga 
mos bo‘lishi kerak. 

---

60 
2.7-jadval 
Tirsakli valning nominal aylanishlar sonida
dvigatelning bos yolagidagi moyning bosim meyorlari 
Dvigatelning 
markasi 
Tirsakli valning 
nominal 
aylanishlar soni, 
daq
-1 
Moyning bosimi, MPA (kgs/sm
2
) 
nominal 
ruxsatetilgan 
chegaraviy 
Д-65Н, Д-65М 
1750 
0,2…0,3 
(2,0…3,0) 
0,15 (1,5) 
0,1 (1,0) 
Д-240, Д-243, Д-
245 
2200 
0,2…0,3
(2,0…3,0) 
0,15 (1,5) 
0,1 (1,0) 
ЯМЗ-240Б 
1900 
0,4…0,7 
(4,0…7,0) 
0,2 (2,0) 
0,15 (1,5) 
КамАЗ-740 
2600 
0,4…0,55
(4,0…5,5) 
0,2 (2,0) 
0,15 (1,5) 
Bosh yo‘lakdagi bosimning kamayishi oqibatida krivoship-shatun 
gruhi detallarining eyilishi ro‘y berishi, moylash tizimining elementlarida 
nosozliklar (dvigatel karteridagi bosimning pasayishi, moy qabul qilish 
to‘rining va filtrlash elementining ifloslanganligi, nasos klapanlarining 
sozlanganligining buzilganligi, moy nasosining unumdorligi pasayganligi, 
moylash tizimining germetikmasligi, tirsakli val bo‘yinchalari va 
vkladishlarning eyilganligi, manometer yoki moy datchigining nosozligi, 
moyning qovushqoqligini kamayishi, detallarni qizishi) bo‘lishi mumkin. 
Nosozlikning tashqi belgisi, ishlab turgan (mashina kabinasiga 
o‘rnatilgan) manometrdagi bosimni, ruhsat etilgan qitmatdan pasayishi. 
Bunday holatlarda moylash tizimining agregatlarining texnik holati 
tekshiriladi va aniqlangan nosozliklar bartaraf etiladi. Agarda bundan 
so‘ng ham bosim o‘zgarishsiz qoladigan bo‘lsa, bosim КИ- 13936 (2.8-
rasm) o‘lchash moslamasi yordamida aniqlanadi. 
2.8-rasm. КИ-13936 o‘lchash moslamasi: 
1-
manometer; 2- ulash shlangi; 3-ulash gaylasi 

---

61 
Bosimni aniqlash uchun
bosim datchigi burab chiqariladi, moslama 
o‘tkazgich yordamida rezbali teshikka burab o‘rnatiladi, gayka bilan 
qotiriladi. Dvigatel ishga tushirilib, uni silindrlar blokidagi sovutish 
suyuqligining haroratigacha (85
o
C past bo‘lmasin) qizdiriladi, tirsakli val 
normal aylanishlar soniga o‘rnatiladi va manometrning ko‘rsatkichi 
bo‘yicha moylash tizimining bosh yo‘lakdagi bosim aniqlanadi (2.8-rasm). 
Mashinani gidravlik tizimini diagnostikalash. Nasosning uzatish 
qobiliyatini aniqlash uchun so‘rish tarmog‘iga ulanadi va unga КИ-5473 
qurilmasining shlangi ulanadi, to‘kish shlangi esa – gidrotizimning bakiga 
ulanadi. To‘kilayotgan moyning ko‘pirishini oldini olish maqsadida, 
shlang bakdagi moyga botirilishi kerak. So‘ngra quyidagi ishlar bajariladi: 

drosel dastagi “Открыто” holatiga o‘tkaziladi, dvigatel ishga 
tushiriladi va moyning bakdagi harorati 55
o
C gacha qizdiriladi; 

tirsakli valning nominal aylanishiga erishiladi va qurilmaning 
dastagini burab sorish magistralidagi bosim 10 MPa (100kgs/sm
2
) ga 
kotariladi; 

limba shkalasi boyicha qurilmaning nasosni uzatish holatiga 
qoyiladi; 

aniqlangan nasosning uzatish qiymati normative korsatkichlar (2.8-
jadval) bilan solishtiriladi. 
2.8-jadval