|
F
h
– ishchining haqiqiy yillik ish vaqti, soat.
238
Ishchining haqiqiy ish vaqti nominal qiymardan kam bo‘ladi, bu tatil
va boshqa sababli va sabasiz ishni qo‘yib yuborish kunlari hisobiga ro‘y
beradi; uni qyudagicha aniqlanadi
F
h
= (D
k
– D
d
– D
b
– D
tat
– D
s
) T
sm
, (7.19)
Bu erda
D
tat
– ishchiga beriladigan tatil kunlarining soni, normal ishlash
sharoitida,
D
tat
= 15-18 kun, zararli yoki og‘ir sharoitlar uchun:
D
tat
= 24
kun;
D
s
– ishchini turli sababli o‘tkazib yuborgan (kasallik yoki boshqa
sabab) ishchi kunlarining soni.
TXK va JT post 238ata238‘limlaridagi ishchilar soni, agarda
avtomobillarga xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash universal postlarda tashkil
qilingan bo‘lsa u holda quydagi formula bilan aniqlanadi
𝑋 =
𝑇
𝑦
𝜑
𝐷
𝑟
𝑇
𝑠𝑚
𝐶 𝜆 𝑃
𝑛
,
(7.20)
Bu erda φ – avtomobillarni TXK yoki JT postlariga notekis kelishini
hisobga oluvchi koeffitsent, ikki-uch smenali postlar uchun φ = 1,1…1,4
va φ = 1,25… 1,80 – bir smenali postlar uchun. Koeffitsentning kam
qiymati yirik korxonalar uchun, 238ata – qiymatlar esa kichik korxonalar
uchun qabul qilinadi; C – bir kundagi smenada ishlaydigan ishchilar soni;
λ – postda ishchi vaqtning foydali ish koeffetsenti, λ= 0,8…0,95; P
n
–
postda bir vaqtda ishlayotgan ishchilar soni, ishchi.
Agarda TXK ishlari maxsuslashtirilgan postlarda tashkil qilingan
bo‘lsa u holda hdudning ko‘rsatkichlari : TXK ishlarini borishi va potokli
yo‘lakda ishlarni qaytarilishi bo‘yicha aniqlanadi.
TXK jarayonini bir tekisda borishi
, bir ish kunidagi vaqtdan ushbu
hdudda ko‘rilayotgan bir xizmat turiga sarflanayotgan vaqt miqdorini.
TXK hdudida ishlab chiqarishning bir tekisda borishini, xizmat
ko‘rsatishning turiga qarab kunlik dastur bo‘yicha N
txkk
, quydagicha
aniqlanadi:
𝑅
𝑡𝑥𝑘
=
𝑡
𝑘
60 𝐶
𝑁
𝑡𝑥𝑘𝑘
𝜑
.
(7.21)
Potokli yo‘lakning takti, ya’ni bir yo‘lakka ishlar bajarilganigan
so‘ng avtomobillarning kirish vaqt oraligi.
Potokli yo‘lakni hsusiyatlarini hisobga olgan holda τ
y
, min.
to‘xtovsiz
harakatda
bo‘ladi,
masalan
KTXK
jarayonidagi
mexanizatsiyalangan yuvish mashinasining o‘tkazish imkoniyati W
M
:
𝜏
𝑦
=
60
𝑊
𝑀
. (7.22)
239
Quydagi potokli yo‘lakda ishlayotgan, ishlarni qo‘lda bajarayotgan
ishchilar soni P
KTXK
quydagi formula bilan aniqlaymiz
𝑃
𝐾𝑇𝑋𝐾
=
𝑡
𝑘𝑡𝑥𝑘 60
𝜏
𝑦
. (7.23)
Bu erda t
ktxk
– qo‘lda bajariladigan KTXK ishlarning mexnat sarfi, ishchi
soat.
Ishchilarni ish joylariga taqsimlash postlarda bajariladigan ishlarning
hajmiga qarab taqsimlanadi.
Potokli vaqti-vaqtu bilan harakatlanadigan yo‘lakning taktini
hisoblashda, masalan 1-TXK va 2-TXK turlarida xizmat ko‘rsatishda,
quydagi formula qo‘llaniladi
𝜏
𝑦
=
𝑡
𝑡𝑥𝑘
60
𝑃
𝑦
+ 𝑡
ℎ
, (7.24)
Bu erda
t
txk
- potoli yo‘lakda xizmat ko‘rsatilayotgan TXK turning mexnat
sarfi, ishchi soat;
P
y
– xizmat ko‘rsatilayotgan yo‘lakda talab qilinadigan
ishchilar sono, ishchi;
P
y
= X
y
P
p
;
X
y
– potokli yo‘lakdagi texnologik talab
bo‘yicha xizmat ko‘rsatish uchun qo‘yilgan postlar soni;
P
p
–postda bir
vaqtda ushbu ishni bajarish bilan band bo‘lgan ishchilarning o‘rtacha soni,
P
p
=1-3 ishchi;
t
h
– avtomobilni bir postdan ikkinchi postga o‘tguncha
sarflagan vaqti;
t
h
= 1-3 min.
Potok yo‘laklarining soni
m
y
, TXK hdudida joylashgan bu qiymat
quydagi formula bilan aniqlanadi
𝑚
𝑦
=
𝜏
𝑦
𝑅
𝑡𝑥𝑘
. (7.25)
Yolaklarni sonini hisoblashda, avval
P
p
va X
y
qiymatlarini shunday
tanlash kerakki, bunda
τ
y
va
R
txk
nisbatlari butun songa yaqin bo‘lishi
kerak. Agarda hisoblangan qiymat keltirilgan shartga mos kelmasa, u
holda yo‘lakning takti, postlarni, bu postlarda bir vaqtda ishlayotgan
o‘rtacha ishchilar sonini o‘zgartirilib qaytadan hisoblanadi, yoki ish
unumdorligi yuqori bo‘lgan jihoz tanlanishi kerak.
Texnologik jihozlar
, TXK va JT postlarida va ishlab chiqarish
bo‘limlarida kerakli bo‘lgan ishlarni bajarishga mo‘ljallangan, shu sabali
texnologik talablarga qarab tanlanadi.
Asosiy jihozlarning miqdori ularni texnologik jarayonni bajarishda
yuklanganlik darajasi bo‘yicha aniqlanadi. Agarda ish kuni davomida jihoz
240
tinimsiz ishlatilsa va ish kuni davomida to‘liq yuklangan bo‘lsa, u holda
uning soni yillik mexnat hajmi T
o
quydagi jihozlar gruhi (dastgoxlar,
echish-yig‘ish, moylash-quyish va boshq.) bo‘yicha quydagi formula bilan
aniqlanadi
𝑄
𝑜
=
𝑇
𝑜
𝐹
𝑜
𝜆
𝑜
𝑃
𝑜
,
(7.26)
Bu erda
F
o
– jihozlar birligining yillik ishlash vaqti, soat,
F
o
= D
p
t
sm
C
;
D
p
- jihoz o‘rnatilgan bo‘limning yillik ish kunlari;
λ
o
- jihozning foydali ish koeffitsenti,
λ
o
=0,75…0,9;
P
o
– jihozda bir vaqtda
ishlayotgan ishchilar soni.
Umumiy maqsadlarda qo‘llaniladigan (masalan, verstag) jihozlar,
shu jihozda ishlaydigan ishchilar soniga qarab olinadi.
Ko‘tarish-tashish ishlariga mo‘ljallangan jihozlar (konveyerlar,
telferlar, kranlar, kran-balkalar) mexanizatsiyalangan potokli xizmat
ko‘rsatish yo‘laklar soniga bog‘liq holda va ko‘tarish-tashish
mexanizmining mexanizatsiyalangan darajasiga qarab olinadi.
Agarda jihoz vaqti-vaqti bilan ishlatiladigan bo‘lsa, u holda
qo‘llaniladigan bo‘limlar turiga qarab (akkumuliyatorlik, misgarlik,
elektrotexnik va boshqa bo‘limlar) olinadi.
TXK va JT hdudlarining va ishlab chiqarish bo‘limlarining matdoni
nisbiy ko‘rsatkichlar bo‘yicha hisoblanadi.
Agarda TXK va JT bo‘limlarida ishchi postlarning naydoni
X
ma’lum bo‘lsa, u holda
F
h
= Xf
a
K
z
, (7.27)
Bu erda
fa
– avtomobilni reja bo‘yicha band etgan maydoni, m
2
;
K
z
–
postlarni joylashish jichligi,
K
z
= 4…5.
Ishlab chiqarish bo‘limining maydoni F
b
nisbiy maydon bo‘yicha, har bir
bo‘lim ishchisiga hisoblangan qiymati bo‘yicha aniqlanadi
F
b
= f
p1
+ (P
ii
– 1) f
p2
, (7.28)
Bu erda f
p1
– birinchi ishchi band etgan maydon, m
2
; P
ii
– bo‘limdagi
ishlab chiqarish ishchilar soni; f
p2
– ikkinchi va undan keyimgi ishchilar
band etgan maydon, m
2
.
Maydonlarning aniqlangan qiymatlari bo‘lim yoki hdud texnologik
rejalangandan so‘ng yana aniqlik kiritilishi mumkin.
241
Do'stlaringiz bilan baham: |
