O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti fizika matematika fakulteti

«Панель  инструментов»  ->  «Настройка»    buyrug’i  tanlang.  Hosil  bo’lgan 

«Настройка»  muloqat  darchasining  «Формат»  bo’limidan 

"диагональная 

граница  сверху  вниз"    buyrug’iga  mos  keluvchi  tugmani  uskunalar  paneliga 

sichqoncha yordamida olib o’ting.  

---

 

 

42 

 

6) В6 yacheykani faollashtirib, 

 tugmasini bosing u ikki qismga bo’linadi.  

Bizda  sarf-xarajatlar  jadval  (massiv)ini  bir  nom  bilan  nomlab  qo’yish 

imkoniyati  bor.  Bu  bizga  chiziqli  dasturlash  masalasini  hal  qilish  uchun  osonlik 

tug’diradi. Buning uchun quyidagi ishlar bajariladi  

7)  C7:G10  diapozonini    belgilab(faollashtirib)  oling.    «Вставка» 

menyusidagi «Имя» -> «Присвоить»  buyruqni bosing.  

8)  Hosil  bo’lgan  «Prisvoenie  imeni»  muloqot  darchasida  massivni  nomini  P  

orqali belgilab kiriting va tasdiqlash uchun OK tugmasini bosamiz. Massiv R nomi 

bilan ataldi. Formulalar qatorining chap qismida S7:G10 massiv uchun belgilangan 

P  nom hosil bo’ladi.  

9) Endi echim olinadigan maydonni tanlab, masala shartidagi etkazilishi lozim 

bo’lgan mahsulotlar miqdorlari uchun kerakli jadvalni to’ldiramiz.  

X  -  i-ombordan  j-iste’molchiga  etkaziladigan  mahsulot  miqdorini  massivini 

aniqlab olamiz.  

 

10)  Buning  uchun  J7:N10  yacheykalarni    faollashtirib,  «Имя»(ном) 

(formulalar    yozish  qatorining  chap  qismida)  massiv  nomini  X  deb  kiriting  va  

«Enter» ni bosing. 

 11)  Noto’g’ri  kiritilgan  nomni  o’chirish  uchun:  «Вставка»      menyusidan 

«Имя»  ->  «Присвоить»  buyrug’i  tanlanadi.  «Присвоение  имени»  muloqatli 

darchasida noto’g’ri nomni belgilaymiz va «Удалить»  tugmasi bosiladi.  

---

 

 

43 

 

12)  «Etkazish»  qatorining  har  bir  qatorida  j-iste’molchiga  berilayotgan 

umumiy  mahsulot  miqdorini  ko’rsatuvchi  formula  qo’yiladi.  Buning  uchun  J11 

yacheyka  tanlab  olinadi.  Uning  formula  satrida=СУММ(J7:J10)  formulasi 

kiritiladi.  £olgan  yacheykalarda  ham  bunday  formulani  osonlik  bilan  kiritish 

mumkin.  Buning  uchun  sichqoncha  ko’rsatkichi  J11  yacheykaning  pastki  o’ng 

burchagiga keltiriladi. Sichqoncha ko’rsatkichi o’zgarganda uning o’ng tugmasini 

bosib  turib,  N11  katakgacha  "surib  boriladi".  Buni  avto  to’ldirish  orqali  amalga 

oshiriladi.  Bu holda J11 katakdagi formulaning nusxasi K11:N11 kataklarga ham 

ko’chiriladi.  

"Talab"  qatorida  har  bir  iste’molchi  talab  qiladigan  eng  kam  mahsulotlari 

miqdorlari kiritiladi. Umumiy miqdorni hisoblash uchun esa, J12:N12 yacheykalari 

belgilab,  standart  uskunalar  panelidagi  «Автосумма»  tugmasi  bosiladi.  Bunda 

O12 katakka ularning umumiy yig’indisi hisoblanadi.  

"Ombordan  olinayotgan"  ustunida  har  bir  ombordan  olinayotgan  mahsulot 

miqdorini ko’rsatuvchi formulani kiritish kerak. O7 yacheykaani belgilab, formula 

qatorida =СУММ(J7:N7) formulasi kiritiladi. Bu formulani xuddi yuqoridagi kabi 

O8:O10 kataklarga ham nusxasi olinadi. 

"Omborda  mavjud"  ustunida  esa  har  bir  omborda  mavjud  bo’lgan 

«chegaralangan resurslar» miqdori kiritib chiqiladi. Yana umumiy miqdorni hosil 

qilib  turish  uchun  R7:R10  kataklarni  belgilab,  standart  uskunalar  panelidagi 

«Автосумма»  tugmasi  bosiladi.  Natijada  R11  katakda  umumiy  mavjud  bo’lgan 

mahsulot miqdori ko’rsatib beriladi.  

R12  etkazilayotgan  mahsulotdan  ombordagidan  kamligi  (omborda  mahsulot 

qolib  ketadi)  yoki  tengligi  (ko’p  bo’lishi  mumkin  emas)  umumiy  miqdorlarni 

solishtiruvchi,  nazorat  qiluvchi  =ЕСЛИ(  О12=Р11,  "Mos  keladi",  "Mos 

kelmaydi") formulasini kiritib qo’yamiz.  

Olib  ketilayotgan  va  etkazilatgan  mahsulotlar  miqdorini  ko’rsatuvchi 

yacheykalarga  nom  berib  qo’yamiz.  O6:R10  diapozon  belgilab,  «Вставка» 

менюсида  «Имя»->«Создать»    buyrug’i  tanlanadi.  «Создать  имя»  muloqotli 

---

 

 

44 

 

darchasida  «OK»  tasdiq  tugmasi  bosiladi.  Yuqorida  ko’rsatilgan  amallarni 

o’xshash ravishda J11:N12 diapozon  uchun ham bajarib ko’ring.  

Bu  bilan    etkazilayotgan,  talab  qilinayotgan,  olib  ketilayotgan,  mavjud 

bo’lgan  mahsulotlarning  ustun  yoki  satrlarda  ifodalash  kabi  ma’lumotlarni  

kompyuterga kiritgan bo’lasiz.  

J13  katakka  "Natija"  yozuvini  kiriting.  Hamda  u  uchun  formulalar  qatori 

=СУММПРОИЗВ(P;X)  formulasini  kiritamiz.  J13  va  K13  yacheykalarining  

birlashtirish  maqsadga  muvofiq.  Buni  amalga  oshirish  uchun  «Формат»  

menyusidagi 

«Ячейка»  buyrug’i  orqali  hosil  qilinadigan  darchaning 

«Выравнение» bo’limida kataklarni birlashtirish parametrini o’rnatamiz.  

Demak,  chiziqli  dasturlash  masalasini  hal  qilish  uchun  hamma  berilganlar 

uchun  jadvallarni  tayyor  qilib  bo’ldingiz.  Masalaning  echimini  topish  uchun 

«Поиск  решения»  buyrug’i  «Сервис»  menyusida  tanlab  olinadi.  «Поиск