|
21
1.3. Informatika va axborot texnologiyalarini innovatsion texnologiyalariga
asoslangan o’qitish usullari
Pedagogikadan ma’lumki, har bir fanning o’qitilishi uni tashkil etish
usullariga va metodlariga bog’liq. o’qitishning metodlari haqida olimlar muhim
fikrlar bayon qilishgan. Ularning tadqiqotlarida o’qitish usuli o’qitish metodining
umumiy tizimdagi kichik tizim rolini bajarishi ta’kidlanadi.
Ta’lim mazmuni o’quvchilarning bilim saviyasi, o’zlashtirish qobiliyatlari,
ta’lim manbai va didaktik vazifalariga qarab, munosib ravishda quyidagi
metodlarda tashkil qilinadi: [20].
og’zaki metodlar(ma’ruza, suhbat, hikoya va boshqalar);
amaliy va laboratoriya ishlari;
mustaqil ishlash;
o’qitishning mantiqiy metodi;
ko’rgazmali metodlar;
muammoli izlanish (reproduktiv) metodi;
induktiv va deduktiv metodlar;
muammoli evristik modellashtirish metodi;
ilmiy metodlar;
o’qitishning nazorat va o’z-o’zini nazorat qilish metodlari.
Yuqoridagi metodlardan informatika va uni o’qitish jarayonida bir qanchasi
ishlatiladi. Bulardan og’zaki, ko’rgazmalilik metodlari dars turining ma’ruza
shaklida qo’llanilib, mustaqil ishlash metodlari, amaliy va muammoli yondashuv
metodlari fanning amaliy-laboratoriya mashg’ulotlarida keng qo’llanilib kelmoqda.
Shuning uchun akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida fanni o’qitishda ma’ruza
va amaliy-laboratoriya mashg’ulotlarining roli muhimdir.
Ma’ruzada o’qitishning yuqoridagi metodlaridan foydalanish jarayonida
talabalarga nazariy bilimlarni og’zaki va ko’rgazmali ko’rinishda (Multimedia
vositalaridan foydalangan holda) yetkazib beriladi. o’quvchilarning informatika
22
umumta’lim faniga bo’lgan motivatsiya (qiziqishi)si hosil bo’lishi uchun mumkin
qadar bunday vositalardan foydalanish qulaydir.
Amaliy-laboratoriya
mashg’ulotlarida esa o’qitish metodlaridan
foydalanish va ularning talabalar bilish foaliyatiga ta’sir qilishi ko’p jihatdan
o’qituvchining darsni to’g’ri tashkil etishiga bog’liq. Shuning uchun ham amaliy-
laboratoriya mashg’ulotlarida interfaol usullardan foydalanish katta mahorat talab
qiladi.
Darslarni tashkil etishda interfaol usullardan foydalanib, yangi pedagogik
va axborot texnologiyalariga tayanib ish olib borish va uni o’qitish jarayoniga
qo’llash zamon talabidir. Interfaol usullardan foydalanish:
- o’quvchilarning mavzu bo’yicha qanday tushunchalarni bilishi va ularni bir-
biriga qanday bog’liqligini aniqlashga;
- o’quvchilarning dars jarayonidagi faolligi oshishiga;
- mavzular bo’yicha qo’shimcha adabiyotlar bilan ishlash va ma’ruzada olgan
bilimlarini kengaytirishga;
- o’quvchilarning bilim darajalarini aniqlashga katta yordam beradi.
Hozirgi kunda kasb-hunar kollejlarida yuqori bilim darajasini ta’minlash
bilan bir qatorda ta’limni insonparvarlashtirish, raqobatbardosh kadrlarni
tayyorlash uchun pedagogika zimmasiga ma’lum ma’noda qator zamonaviy
vazifalar yuklatilgan. Shunday fazilatlarni o’stirish va rivojlantirish imkoniyatini
interfaol usullar beradi. Chunki ular o’z oldiga bajarilishi shart bo’lgan quyidagi
vazifalarni qo’yadi:
-qo’yilgan masalani albatta echish;
-tarbiyaviy masalalarni bevosita va bilvosita echish.
Interfaol usullar sirasiga loyiha, klaster, turnir-dars, muammoli vaziyat
yaratish, aqliy hujum va boshqa usullar kiradi.
23
Bu usullarning informatika va axborot texnologiyalari umumta’lim
fanini o’qitishda qo’llanilishi haqida qisqacha to’xtalaylik. [21].
Klaster (tarmoq) – fikrlarning tarmoqlanishi hisoblanib, undan fanning
nazariy qismida va o’quvchilarning mustaqil vazifalar bajarilishida qo’llaniladi.
Klaster usulini ma’ruzada biror bo’lim o’tib bo’lingandan so’ng
umumlashtiruvchi darslarda joriy qilish mumkin. Bu quyidagi bosqichda amalga
oshiriladi.
1. Umumiy fikr yoki savol talabalar o’rtasiga tashlanadi.
2. Talabalardan olingan fikrlar yozib boriladi yoki talabaning o’zi yozib oladi.
3. Fikrlar tugaguncha orqali davom ettiriladi.
Aqliy hujum - darslarning takrorlash va baholash bosqichlarida ko’proq
qo’llaniladi.
Blits-o’yin usulida kompyuterga ma’lumotlar kiritish bosqichlari
aralashgan holda beriladi va uni tartiblash talabalar bilimiga havola etiladi. To’gri
tartiblangan javoblar o’qituvchi tomonidan berilib, ularning farqlar yig’indisi
hisoblanadi va har bir o’quvchi o’qituvchi tomonidan tayyorlangan shkalada
baholanadi.
Muammoli vaziyat usuli – nazariy va amaliy mashg’ulotlarda qo’llaniladi.
Jumladan, kompyuterda kelib chiqadigan holatlarni aniqlashda keng qo’llaniladi.
U quyidagi bosqichlarda amalga oshiriladi.
1. o’qituvchi tomonidan biror muammo ko’rsatiladi. ( Muammo - Sonli
ma’lumotlar yacheykada ko’rinmay qoladi.)
2. o’quvchilar bu muammoning kelib chiqish sabablarini keltirib o’tadilar.
(Sabablar - sonlar juda katta bo’lishi mumkin, yacheyka formati mos emas,
yashiringan bo’lishi mumkin va boshqalar)
3. Ushbu muammoni bartaraf qilish yo’llari qidirib topiladi. (Bartaraf qilish
yo’llari - yacheyka kengligini o’zgartirish, sonli formatga o’tkazish yoki
yashiringan holatni qayta tiklash)
24
Quyida bu texnologiyalarning ayrimlarini o’qitish metodikasi keltirib
o’taman.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
