O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi guliston davlat universiteti

Mavzuga oid tayanch atama va iboralar: Vitaminli va ziravor o’simliklar, ozuqa, 
meva, oshlovchi moddalar, alkaloidlar, glikozidlar, qandolatchilik, antiseptik 
bakteritsidlik ko’katlar, karotin, nikotin kislota, karbon suvlar, fiziologik aktiv 
moddalar, parfyumeriya, apteka.   
 
 
Vitaminli  va  ziravor    o‘simliklarning  ozuqabopligi  va  to‘yimliligi  unchalik 
yuqori  emas  va  juda  kam  miqdorda  ovqatga  mazali  ta’m  va  xushbo‘y  hid  berish 
uchun qo‘shimcha sifatida ishlatiladi. 
Vitaminli  va  ziravor    o‘simliklarning  turli  organlarida  to‘planadigan  efir 
moylari,  oshlovchi  moddalar,  alkaloidlar,  glikozidlar  va  boshqa  kimyoviy  moddalar 
ishtahani  ochadi,  oziq  moddalarning  o‘zlashtirilishini  kuchaytiradi,  moddalar 
almashinuvini  faollashtiradi  hamda  keraksiz  maxsulotlarning  chiqarilishini 
ta’minlaydi.  
Ziravor  o‘simliklar  konserva  va  qandolatchilik  sanoatida,  kulinariyada,  turli 
salatlar  va  marinadlar  tayyorlashda,  turli  ichimliklarni,  shokoladlarni,  biskvitlarni, 
kremlarni, sigaretalarni xushbo‘y qilishda hamda diniy udumlarda ishlatiladi.  
Ba’zi ziravorlar yorqin ifodalanuvchi antiseptik va shifobaxshlilik xossalariga 
egaligi  uchun  parfyumeriyada,  sovun  ishlab  chiqarishda  va  tibbiyotda  keng 
qo‘llaniladi.   
 
O‘zbekiston florasidagi ziravor o‘simliklarning ba’zi turlari ovqatga solinib yoki 
to‘g‘ridan  –  to‘g‘ri  xalq  tomonidan  bir  necha  yuz  yillardan  beri  iste’mol  qilinib 
kelinmoqda.  Abu  Ali  ibn  Sino  har  xil  kasalliklarga  chalinmaslik  uchun  ko‘proq 
sabzavot,  turli  ko’katlar  va  o‘simlik  maxsulotlari  iste’mol  qilishni  ta’kidlagan  va 
yuzlab kasalliklarni o‘simliklardan tayyorlangan dorilar bilan davolagan edi. 
 
Ba’zi ziravorlar (qalampir, xren, sarimsoq piyoz) bakterisidlik xususiyatiga ega. 
Su  sababli  tayyorlangan  ovqatlarni  ular  yordamida  uzoq  saqlash  mumkin.  Bu  davr 
ichida ular ovqatda mikroorganizmlarning ko‘payishiga yo‘l qo‘ymaydi (balki ularni 
halok qiladi va yog‘larni achib qolishiga yo‘l qo‘ymaydi).  
 
Quyida  xalqimiz  tomonidan  ko‘p  ishlatiladigan  va  tabiatda  keng  tarqalgan 
ziravor o‘simliklarning ba’zilarini keltiramiz.