O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi guliston davlat universiteti

Mavzuga  oid  tayanch  atama  va  iboralar:  tanid    moddalar,    ekstrakti,  xrom, 
benzoxinol, alüdegidlar, spirtlar. 
 
 
Oshlovchi  o‘simliklardan  olinayotgan  tanid  hamda  tanin  moddalari  teri  oshlash 
sanoatida,  ilmiy  hamda  xalq  tabobatida  dori  –  darmonlar  ishlab  chiqarish  manbai 
hicoblanadi.  Baliqchilik  sanoatida  baliq  ovlaydigan  asbob  uskunalar  hamda  ov 
to‘rlariga ishlov berilsa, ular tez chirimaydi, uzoq vaqt chidamli bo‘ladi. 
 
Tanid  moddasi  bilan  oshlangan  terilar  yumshoq,  egiluvchan,  suvni 
o‘tkazmaydigan  va  unda  chirimaydigan,  qotmaydigan  hamda  qaynatilganda  titilib 
ketmaydigan  (gidrolizga  berilmaydigan)  xususiyatlarga  ega  bo‘ladi.  Teri  sanoatida 
o‘simliklardan  olinayotgan  tanid  moddasidan  tashqari,  sun‘iy  holda  kimyoviy  usul 
bilan  tayyorlangan  ko‘nlovchi  moddalar  –  sintanlar  (sulfosintan,  sulfit-sellyuloza 
ekstrakti,  xrom,  benzoxinol,  aldegidlar,  spirtlar)  ham  ma’lum  miqdorda  ishlatiladi. 
Sintanlar  o‘simliklardan  olinadigan  tanid  moddasi  bilan  birgalikda  qo‘llaniladi. 
Yuqori  sifatli  maxsus  tagcharmlar  ishlab  chiqarishda  faqat  tanid  moddasidan 
tayyorlangan  ekstraktlar  ishlatiladi.  Shu  sababli  ularni  sintanlar  bilan  butunlay 
almashtirish  mumkin  emac.  Ayniqsa,  farmasevtika,  to‘qimachilik,  plastmassa 
sanoatlarida,  skumpiya,  labaznik  totim  kabi  o‘simliklarning  barglaridan,  toron, 
otquloq, rovoch va boshqa bir qancha o‘simliklarning ildizlaridan olinadi. Oshlovchi 
o‘simliklarning  Yevropada  40  turi,  Hindistonda  68  turi,  O‘rta  Osiyoda  250  turi 
o‘sadi.  Ular  toldoshlar  –  Salicaceae,  qayindoshlar  –  Betulaceae,  pistadoshlar  – 
Anacardiaceae, 
torondoshlar 
–  Polygonaceae,  ra’nodoshlar  –  Rosaceae, 
yoronguldoshlar – Geraniaceae, karmakdoshlar – Limoniaceae va boshqa oilalarning 
vakillaridar.  O‘zbekiston  florasida  eng  ahamiyatli  oshlovchi  o‘simliklardan:  toron, 
otquloq,  rovoch,  anjabor,  kermak,  totim  kabilar  keng  o‘rganilgan.  Ularning  ba’zi 
birlarini  madaniy  ekin  sifatida  ekib  ko‘paytirish  mumkinligi  har  taraflama 
isbotlangan.  Xalq  xo‘jaligining  ba’zi  tarmoqlari  uchun  xom  ashyo  bo‘ladigan 
oshlovchi o‘simliklardan eng muhimlaridan quyidagilarni keltirish mumkin.