O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti

ADABIYOTLAR…………………………………………………………………. 

 

 

 

 

 

---

 

Kirish 

Bugungi  kunda  XXI  asrni  tehnika  asri  deb  atalmoqda.  Bu  bejiz  emas  albatta. 

Respublikamiz  mustaqillikka  erishganidan  so'ng  yurtboshimiz  tashabbuslari  bilan  biz 

yoshlarga katta e'tibor berishmoqda. Shu e'tiborni debochasi sifatida oliygohlar, kollej va 

akadekmik  litseylar,  maktablar  zamonaviy  kompyuterlar  bilan  jihozlanmoqda.  Shundan 

kelib  chiqib,  hozirgi  vaqtda  inson  hayotiga  kompyuter  jadal  kirib  kelmoqda  deb  bemalol 

ayta olamiz. 

XIX  asrdan  boshlab  bu  mashinalarga  o'hshash  mashinalar  juda  ko'p  qo'llanar  edi. 

Asosan bu mashinalar harbiylar tomonidan qo'llanar edi. Lekin hisoblash tezligi juda past 

edi, chunki bu mashinalar hotiraga ega emas edi. Universal avtomatik hisoblash mashinani 

yaratish g'oyasi va loyihasi Kembridj universitetining proffesori Charl’z Beybidjga (1792-

1871) mansubdir. 

Uning loyihasi bo'yicha bu mashina hotira qismi, hisoblash qismi, boshqarish qismi va 

chiqarish qismiga ega bo'lishi shart edi. XIX asrning ohirida va XX asrning o'rtalarida fan 

va  tehnikaning  barcha  sohalarida  juda  ko'plab  kashfiyotlar  va  ihtirolar  qilindi.  Bu  ko'p 

mehnat  talab  qiladigan  mashinalarni  yaratishga  zarurat  paydo  qildi.  Beybidjning  loyihasi 

asosida  ko'p  olimlar  mashinalar  yaratishga  harakat  qilgan  va  1941  yilda  Govard  Eyken 

elektromehanik  rele  asosida  birinchi  EHM  (elektro  hisoblash  mashinasi)  yaratdi.  Bu 

mashinani  nomi  MARK-1  edi.  Lekin  uning  tezligi  shu  zamon  talablariga  javob  bermas 

edi.1943  yilda Jhon Mochli va Prespera Ekerta elektron lampalar asosida boshqa EHMni 

yaratgan. Uning nomi ENIAC edi. U MARK-1 dan ming marta tezkorroq edi, lekin uning 

ham kamchiliklari bor edi: ogirligi - 30 tonna; uzunligi 30 metr honani egallar edi; tarkibida 

18  000  elektrolampalar  bor  edi;  ishlash  jarayoni  juda  murakkab  va  bu  mashina  juda  tez 

ishdan chiqar edi. Shu kamchiliklarni bartaraf qilish uchun olimlar juda ko'p mehnat qilar 

edi. Birinchi EHM lar avlodi lampali deb nomlanadi. 1948 yildan elektron lampalar urniga 

kashf etilgan tranzistorlar qo'llana boshlandi va shuning uchun 2 avlod EHM lari tranzistorli 

deb nomlangan. 1959 yilda Robert Noys (INTEL firmani aratgan odam) bitta plastinada bir 

nechta tranzistorlarni joylashtirib integral shemalar yoki chiplarni yaratgan. 1968 yilda 

Burroughs firma tomonidan integral shemalarda ishlaydigan birinchi kompyuterni chiqardi. 

---

Uchinchi EHMlar avlodi katta integral shemali deb nomlanadi. To'rtinchi esa kichik integral 

shemali avlod deb nomlanadi. 

Hozirgi kunda ta’lim jarayonida yangi pedagogik texnologiyalarni o’quv jarayoniga 

qo’llashga bo’lgan qiziqish, e’tibor kundan kunga kuchayib bormoqda, bunday bo’lishining 

sabablaridan  biri  shu  vaqtgacha  an’anaviy  ta’limda  o’quvchilarni  faqat  tayyor  bilimlarni 

egallashga  o’rgatilgan  bo’lsa,  yangi  ta’lim  texnologiyalari  ularni  egallayotgan  bilimlarni 

o’zlari qidirib topishlaria, mustaqil o’rganib tahlil qilishlariga xatto xulosalarni xam o’zlari 

keltirib chiqarishlariga o’rgatadi. 

Prezidentimiz  I.A.Karimov  mamlakat  ravnaqi  kadrlarning  hayotga  qay  darajada 

tayyor ekanligi bilan uzviy bog’liqligini o’z nutqlarida ta’kidlab, hozirgi zamon ta’lim va 

tarbiya  jarayonlarini  tubdan  o’zgartirish,  sobiq  avtoritor  pedagogikadan  voz  kechish  va 

tarbiyalashga  o’rgatish  vaqti  kelganligini,  bunda  barcha  “ustoz-pedagoglar”  o’z 

faoliyatlarida  tubdan  o’zgarish  qilishligi  davr  talabi  ekanligi  g’oyasini  “Barkamol  avlod 

orzusi” asarida ko’rsatib berdilar. 

Mustaqillikning ilk  yillaridayoq, Prezidentimiz I.A.Karimov kelajagi buyuk davlat 

qurishda  yoshlarni  tarbiyalash  davlat  asosining  eng  muhim  vazifalaridan  biri  ekanligini 

ko’rsatib o’tdi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---