O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti

I BOB. DASTURLASH TEXNOLOGIYALARI FANINI TASHKIL ETISH 

ASOSLARI 

1.1. 

Dasturlash texnologiyalari fanning maqsad va mohiyati 

Dasturlash texnologiyasi - dastur yaratishning usuli, metodlari va ko’nikmalaridir. 

“Texnologiya” so’zining odatdagi ma’nosini inobatga olsak, u xolda “dasturlash 

texnologiyasi” deganda talab qilingan dasturiy ta’minot (DT) yaratishga olib keladigan 

yaratish jarayonlari, hamda ushbu jarayonlarni tavsiflarini tushunamiz. Dasturlarni 

loyxalashtirishning zamonaviy industrial texnologiyasi tizimli taxlil, ishlab chiqish, 

otladka, xujjatlashtirish va mutaxassislar ishini boshqarish uchun mo’ljallangan 

avtomatlashtirilgan vositalar, xujjatlar va boshqa tadbirlar kompleksidan iborat. Dasturiy 

ta’minotni ishlab chiqishning narxini kamaytirish va dasturchilar ishining unumdorligini 

oshirish uchun dasturlash tili, soxa, EXM va yechiladigan masalaga bog’liq bo’lmagan 

xolda yuqori professional saviyada dastur yaratishdan iborat metodlar mavjud. Bunday 

metodlar dasturlash texnologiyasi deb ataladi. 

Dasturlash texnologiyasi fanining asosiy ta’riflari. 

• 

1-ta’rif:  Algoritm 

bu 

ma’lum  turdagi

 

masalalarniechish uchun 

qo’llaniladigan amallar majmuasining muayyan tartibda berilishi. 

• 

 2-ta’rif:  Dastur  ShEXM  da  ishlatishga  tayyor  dasturlash  tilida  yoki  obektli  kodda 

yozilgan algoritm. 

• 

 3-ta’rif:  Podprogramma  (dastur  osti)  -  bu  biror  dastur  (asosiy  dastur)  boshqaruvi 

yordamida biror vazifani bajaruvchi dastur. 

• 

 4-ta’rif: Modulbu  bir  xil  global  ma’lumotlardan

 

foydalanuvchi 

podprogrammalar kutubxonasi. Bir nechta modul funksional gurux deyiladi. 

• 

 5-ta’rif: Dasturlash kompleksi bir nechta funksional guruxdan iborat bo’lib, biror bir 

ishlab chiqarish yoki ilmiy tekshirish soxasini o’z ichiga olgan. EXM larda ishlatish uchun 

yetarli bo’lgan ammo xali tugallanmagan va shartli sifat ko’rsatkichlariga ega bo’lmagan 

dasturlarga aytiladi. 

• 

 6-ta’rif: 

Dasturiy  ta’minoti  (vositasi)  bu,  ma’lum  bir  maqsadlar  uchun 

---

mo’ljallagan dasturlar va shu bilan birga GOST dan o’tgan, tegishli texnik xujjatlar bilan 

ta’minlangan dasturlash kompleksiga aytiladi. 

• 

 7-ta’rif: 

Dasturiy maxsulot, bu universal dasturiy ta’minot (vositasi) va 

shu bilan birga kerakli xujjatlar, sifat kafolatlari, reklama materiallari, va foydalanuvchini 

o’qitish nazarda tutiladi. Texnologiya - (grekcha "xunar va fan" ) ishlab chikarish 

jarayonlarini o’tkazishda vosita va uslublarni birlashtiruvchi fan. 

8-ta’rif: Dasturiy ta’minotni (maxsulotni) ishlab chikarish jarayonida qo’llaniladigan usullar 

va uslublar to’plamiga dasturlash texnologiyasi deyiladi. 

Xar  xil  texnologiyalar  kabi  dasturlash  texnologiyasi  xam  bir  nechta  texnologik 

ko’rsatmalardan (instruksiyalardan) iborat: 

- 

 texnologik jarayonlar (operatsiyalar)ning bajarish ketma-ketligi; 

- 

 jaryonlarni o’zini tavsiflash, xar bir jarayon uchun boshlang’ich (kirish) va natijaviy 

(chiqish) ma’lumotlarini aniqlash. 

Dasturiy  ta’minotni  ishlab  chiqish  bir  necha  bosqichlardan  iborat  bo’lib,  xar  bir 

bosqichning o’z texnologiyasi (uslubi) bor. 

butunlay alohida mavjud bo’lgan dasturiy ta’minotni qismidir. Bu qismlar standart ikkilik 

interfeys yordamida bir biri bilan aloqa qilishadi. 2000-yildan boshlab rivojlangan. Case 

(Computer-Aided Software System Engineering- dasturiy ta’minot tizimlarini kompyuter 

yordamida ishlab chiqish).