O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi guliston davlat universiteti

13.3- rasm. profazadagi leptonema bosqichi, 13-4 rasm. Profazadagi zigonema bosqich
Zigonema juft gomologik xromosomalarni konyugatsiyasidan- juftlashishdan boshlanadi. Ba’zan dastlab xromosomalarni qutbiy uchlari birikadi va karama-qarshi tomonlarga tarqaladi, boshqa hollarda esa, konyugatsiya xromosomani turli qismlarida bir vaqtda bo’ladi, (lokal konyugatsiya). Konyugatsiya juda annik va o’ziga xos amalga oshadi: gomologik xromosomalarni xar birining ma’lum qismlari ikkinchisining xuddi shu qismiga to’g’ri keladi, xattoki bir xromosomadagi xromomera ikkinchasidagiga to’g’ri keladi.
Paxinema stadiyasida xromosomalar konyugatsiyasi tugaydi. Ular qisqarib ancha yugon iplarni hosil qiladi. Maxsus metodlar orqali bu vaqtda har bir xromosomani juft strukturalar ekanini aniqlash mumkin. Shu stadiyaning taxminan o’rtasida, yadroda yarim sondagi xromosomalar bo’lgandek ko’rinadi, chunki har bir birlik tikasiga birikkan gomologik xromosomalardan tashkil topgan bivaleit yoki «holida» tetrada bo’ladi.
Gomologik xromosomalarning har biri uz sentromerasiga egaligi tufayli bivaleitda ikkita sentromera bo’ladi. Paximena stadiyasining o’rtasida har bir gomolog konyugatsiya tekisligiga perpendikulyar holda tikasiga yoriladi. Shunday qilib har bir bivaleit endi 4 tadan xromatidadan tashkil topadi. Har bir gomologik xromosomalarni xromatidalari kiz xromatidalar deb ataladi.
Xromosomalarni tikkasiga yorilishi bilan bir vaqtda ajralishi va gomologik xromatidalar ularni almashtirishi yuz berishi mumkin. Xromatidalarni qismlari joylarini almashtirib xromatidaning qolgan qismi bilan quyilishib ketadi. Bu protsessni chatishish yoki krossingover deb ataladi. Diplonema stadiyaisida tig’iz birikkan xromosomalar bir-birini itarishib tarqala boshlaydi. Ammo, bu bo’linish to’liq bo’lmaydi, chunki ular krossnigover yuz bergan nuqtada, ya’ni xiazmada o’zaro birikkan holda qoladi. Xiazma deyarli barcha o’simlik va hayvonlar hujayralarida topilgan. Har bir bivalentda kamida bitta xiazma hosil bo’ladi, ba’zilarida u ko’proq bo’lishi mumkin.