O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi guliston davlat universiteti

OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA OʻRTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


GULISTON DAVLAT UNIVERSITETI

“TASDIQLAYMAN” Rektor_________M.Xodjiyev 2022 yil “___”________

SITOLOGIYA


FANINING OʻQUV DASTURI

Bilim sohasi:			500000 – Tabiiy fanlar, matematika va statistika
Ta’lim sohasi:			510000 – Biologiya va turdosh fanlar
Ta’lim yoʻnalishi:			60510100 – Biologiya (turlar bo‘yicha)

Guliston-2022

Fan/modul kodi SITB106		Oʻquv yili 2022-2023	Semestr 1	ECTS - Kreditlar 5
Fan/modul turi Majburiy		Ta’lim tili Oʻzbek/rus		Haftadagi dars soatlari
1.	Fanning nomi		Auditoriya mashgʻulotlari (soat)	Mustaqil ta’lim (soat)	Jami yuklama (soat)
	Sitologiya		24	126	150

I. Fanning mazmuni

Fanni oʻqitishdan maqsad – talabalarda organizmning asosiy tarkibiy qismi-hujayra toʻgʻrisida har tomonlama chuqur bilim berish, prokariot va eukariot hujayralarning tuzilishi asoslari, xususiyatlari, hujayra evolyutsiyasi bilan oʻzaro bogʻliqlik jihatlarini tanishtirishdan iborat. Fanning vazifasi - oʻsimlik va hayvonlar hujayrasi tuzilishidagi farqliklarni aniqlash, hujayrada membranalarning tuzilishini, barcha organoidlarning oʻzaro aloqasini bilish, moddalar almashinuvi va yadro uning fizik-kimyoviy xususiyatlarini xromosomalar morfologiyasi, apoptoz, nekroz hodisalarini oʻrganish hamda hujayralarning tiklanishi va reproduktsiyasini aniqlash, koʻpaytirish va hujayralarning xususiyatlarini, doimiy va vaqtinchalik preparatlar tayyorlash va ular orqali hujayralarning tuzilishini tajribalar asosida aniqlash, ulardagi qonunlarni oʻrganish, taqqoslashni oʻrgatishdan iboratdir. 1.3. Fandan o’tiladigan mavzular va ular bo’yicha mashg’ulot turlariga ajratilgan soatlarning taqsimoti T/r Soatlar Jami: Ma’ruza Amaliy Mustaqil ta’lim 1 Kirish. sitologiya fanining qisqacha tarixi (shu jumladan Oʻzbekistondagi). Hujayra nazariyasi va uning biologiya fanidagi ahamiyati. Hujayra biologiyasini oʻrganishda qoʻllanidigan usullar. Hujayra tiplari. 2 2 20 2 Hujayra biologiyasini oʻrganishda qoʻllanidigan usullar. Hujayra tiplari. 2 2 20 3 sitoplazma va hujayraning vakuolyar tizimi. Hujayralararo bogʻlanishlar (kontaktlar). Endoplazmatik retikulum. Umumiy tasnifi va uning turlari. Golji apparati va lizosomalar. Peroksisoma, sferosoma va oʻsimlik xujayrasi vakuolasi 2 2 20 4 Hujayraning tayanch-xarakat tizimi. Tsentriola va kiprikchalarning tuzilishi va vazifalari. Ribosomalar, oqsil biosintezi chizmasi. Plastida va ularning turlari, tasnifi, tuzilishi va vazifalari 2 2 22 5 Mitoxondriyaning tuzilishi va vazifasi. Hujayra yadrosi. Xromatin va uning funktsiyalari. Xromosomalarning mutatsiyalarga uchrashi va uning oqibatlari 2 2 22 6 Mitoxondriyaning tuzilishi va vazifasi. Hujayra yadrosi. Xromatin va uning funktsiyalari. Xromosomalarning mutatsiyalarga uchrashi va uning oqibatlari 2 2 22 Jami: 120 12 12 126

II. Asosiy nazariy qism (ma’ruza mashgʻulotlari)


II.I. Fan tarkibiga quyidagi mavzular kiradi:
1-mavzu. Kirish. Sitologiya fanining qisqacha tarixi (shu jumladan Oʻzbekistondagi). Hujayra nazariyasi va uning biologiya fanidagi ahamiyati. Hujayraning oʻrganilish tarixi. Hujayraning asosiy biologik faoliyati va tiriklikning elementar birligi. Oʻzbekistonda hujayra biologiyasi fanining bugungi yutuqlari. Hujayra nazariyasi va uning biologiya fanidagi ahamiyati. 1(5-15), 3 (215), 4(5-15), 5(6-2)
2-mavzu. Hujayra biologiyasini oʻrganishda qoʻllanidigan usullar. Hujayra tiplari. sitologiya fanining uslublari (metodlar) - yorugʻlik, qora-maydonli, lyuministsent, nishonlangan atomlar, elektron mikroskopiya va boshqalar. Hujayralar oʻlchamlari. Asosiy xujayra tiplari - prokariot, mezokariot va eukariot. Prokariot xujayra tuzilishiga ega boʻlgan organizmlar. Eukariot - maxsus vazifalarni bajarishga ixtisoslashgan xujayralar yigʻindisi. 3(23-45), 4(25-47)
3-mavzu. sitoplazma va hujayraning vakuolyar tizimi. Hujayralararo bogʻlanishlar (kontaktlar). sitoplazmatik membrananing strukturaviy tuzilishi va vazifasi. sitoplazmatik membrananing kimyoviy tarkibi. Lipidlar, oqsillar. Plazmatik membrana orqali moddalarning harakatlanishi –faol va passiv. Plazmolemma hosilalari: mikrotukchalar, kiprikchalar, xivchinlar. Pinotsitoz, fagotsitoz, endotsitoz va ekzotsitoz. Hujayra ustki (tashqi) apparati. 1(3-71), 4(56-70), 5(25-66)
4-mavzu. Endoplazmatik retikulum. Umumiy tasnifi va uning turlari. Endoplazmatik retikulumning (EPR)-silliq va donador turlari. Ularning tuzilishi. EPRning yadro va boshqa organoidlar oʻrtasidagi moddalar harakatini ta’minlashdagi aloqasi. 1(52-58), 3(312-318), 4(84-91), 5(127-135)