O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi guliston davlat universiteti

Nazorat savollari:
1. Ribosomalarning turlari mavjudmi?
2. Oqsil biosintezidagi roli?
3. Ribosomaning anatomik tuzilishi?
4. Hujayra tashqi organoidlari?
5. Mikronaychalarning hosil bo’lish jarayoni?
6. Oraliq filamentlar nima? Nima sababdan shunday nomlangan?


Mavzuga oid mustaqil ish topshiriqlari:

• 
  Harakatlanmayrdigan hujayralarda sentriolaning roli
  

Ma’ruzalar kursi
MODUL-8: RIBOSOMALAR
MAVZU: RIBOSOMALAR OQSIL BIOSINTEZI CHIZMASI


Reja:

1. 
   Ribosomaning tuzilishi
   
2. 
   Oqsil biosintezi
   

Mavzuga oid tayanch tushuncha va iboralar:
Ribosoma, oqsil, trnslyatsiya, DNK, RNK, biosintez, sitoskletsentrafuga, subbirlik, inisiatsiya, elongasiya, terminasiya
1-savol bo’yicha dars maqsadi: Ribosomani hujayradagi ahamiyatini o’rganish
1-savol bayoni: Ribosomalar diametri 20 nm ga teng mayda organoidlar. Birinchi marta elektron mikroskop yordamida 1953 yilda J.Pallade tomonidan topilgan. Ayrim adabiyotlarda ribrosomalar 1880 yilda Ganstayn tomonidan ochildi va dastlab mikrosomalar deb ataldi deb ham yuritiladi. Uning nozik tuzilishlari faqat elektron mikroskop orqaligina aniqlandi. Ribosomalar dumaloq shaklli bo’lib, diametri 150-350 A keladi. Ichak tayoqchasini elektron mikroskopik tekshirishlar bu bakteriya ribosomasini har xil kattalikdagi 2 subbirlikdan iborat ekanini ko’rsatdi. Katta subbirlikni, kichik subbirlak bilan birikkan joyi qabariq yuzaga ega, ikkinchisini esa shu joyi biroz botiq bo’ladi. Katta sub-birlikni ko’ndalang kesigi 150-180 A bo’lib, uchburchak, trapetsiya yoki ko’pburchak shakllidir. Har ikkala sub-birlik yadrocha hosil bo’ladi, ammo ularning birikib, ribosoma hosil qilishi sitoplazmada amalga oshadi.
2-asosiy savol bayoni: Ribosomalar tarkibida ribosomal RNK va oqsillar mavjud bo’lib (ribonukleoproteinlar), ularning o’zaro munosabatlaridan 2 subbirlik tuziladi: katta va kichik. Ribosomalar juda kichik bo’lganligi uchun hujayrani diferinsial sentrafugalashda ular eng oxirida ajraladi ya’ni sedimentasiyalanadi. Ular prokariotlarda 70 S (Svedberg) birligi bo’lib, sentrafugadagi sedmentasiya birligini ifodalaydi. Oqsil sintezida ishtirok etish. Ribosomalarda aminokislotalar bir-biriga ulanib, uzun polipeptidni hosil qiladi. Ribosoma oqsil sintezida molekulalarning bir-biri bilan bog’lanadigan joy bo’lib hizmat qiladi. Subbirliklar bir -biri bilan muloqatda bo’lib oqsil sintezlovchi yoki translatsiyada ishtirok etuvchi faol markazlarni hosil qiladi.