O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi guliston davlat universiteti

2-savol bo’yicha dars maqsadi: 3. Hujayraning tayanch-harakat tizimi, sitoskeletni hujayradagi ahamiyatini o’rganish
2-savol bayoni: Hujayraning sitoskeletini 1. Mikrofibrillalar 2. Mikronaycha 3. Orali filamentlar hosil qiladi.
Mikrofibrillalar ko’p hujayrali organizmlarning qisqaruvchi tuzilmalari –miofibrillalarni hosil qiladi. Funksional birligi SARKOMER. Miofibrill mayda profibrillardan iborat. Pr-larning ingichkasi AKTIN oqsilidan,yo’g’onlari MIOZIN oqsilidan iborat. Silliq muskullarda ham aktin-miozin kompleksi bor, lekin sarkomerlar hosil qilmaydi.
Mikrofilamentlar- ingichka oqsil iplari. Harakat qiluvchi hujayralarning psevdopodiylarida, mikronaychalar tarkibida ko’p. Suv o’tlarining xloroplastlari harakatini mikrofilamentlar amalga oshiradi. O’simlik hujayrasidagi sikloz ham Mikrofilamentlar bajaradi. Oraliq filamentlar- mikronaychlardan kichikroq mikrofilamentlardan kattaroq bo’lgani uchun ham shunday nomlanadi. Epiteliyda KERATIN, mushakda-DESMIN, biriktiruvchi to’qima, tog’ay, suyak to’qimasida VIMENTIN oqsilidan iborat. (oyoq va qo’l kafti epitelisi) Oraliq filamentlar birlashib TONOFIBRILLARNI hosil qiladi, ular desmosomalar bilan bog’lanib SKELETNI hosil qiladi.
Membranasiz, tublin oqsilidan iborat tuzilma bo’lib euklariotlar uchun hosdir. Sitoplazmada erkin joylashib, bo’linish duki tarkibida, sentriolalar, bazal tanachalar atrofida uchraydi.Kiprikcha va xivchinlarni asosiy hosil qiluvchi elementlari. Ichi bo’shliq to’liq silindirlar uni hosil qilishda 13 subbirlikdan iborat bo’lgan profilamentlar ishtirok etadi. Mikronaychalar o’zi yig’ilib hosil bo’ladi. Buning uchun tublin oqsili, magniy ionlari bo’lishi va kalsiy ioni bo’lmasligi kerak. Sitoplazma mikronaychalari-gialopazmadagi mikronaychalar asosan sitoplazma hosilalari: nerv hujayralari, shaklini o’zgartiruvchi hujayralarda bo’ladi. Ularning vazifasi elastik lekin turg’un sitoskletni hosil qiladi.Vazifasi 2 xil: 1.Sklet 2.Xarakat. Sklet vazifasi hujayra shaklini muvozanatlab turadi. Xarakat vazifasi: pinositoz, fagositoz, lekositlar, fibroblastlar. (Temir yo’l)


Test savollari:
1. Hujayra markazi formulasini toping.
a) (9x3)Q2
b) (9x2)Q3
v) (9x3)Q3
g) (9x3)Q0
d) (9x2)Q2
2. Membranasiz organellani ko’rsating?
a) kompleks Goldji
b) mitoxondriya
v) lizosoma
g) ribosoma
d) yadro
3.Ribosomalar kim tomonida kashf qilindi?
a) 1953 yilda J.Pallade
b) 1958 yilda J.Pallade
v) 1875 yilda V.Flemming
g) 1876 yilda Z.Beneden
d) to’g’ri javob yo’q
4. Oqsil sintez jarayoni necha bosqichga bo’linadi?
a) 1
b) 2
v) 3
g) 4
d) 5
5. Mikrofilamentlar-bu-?
a) ingichka oqsil iplari
b) limfa iplari
v) yog’ tomchilari
g) lipidlar
d) tukchalar
6. Kiprikchadagi mikronaychalar tizimini deyiladi
a) aksonema
b) oraliq filamentlar
v) tonofibrillar
g) aktin
d) vimentin
7. Hujayraning sitoskeletini nima hosil qiladi?
a) Mikrofibrillalar, mikronaycha, orali filamentlar
b) Mikronaycha, orali filamentlar
v) Mikronaycha
g) Mikrofibrillalar, mikronaycha
d) Harakat a’zolari: kiprikcha, hivchin, sohta oyoqlar