O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi g. B. Amirova, E. Nasimov p е dagogik a. Psixologi ya

21-rasm

Temperament va uning turlari.


Темперамент - шахс фаолияти ва хулқининг динамик (ўзгарувчан) ва эмоционал - ҳиссий томонларини характерловчи индивидуал хусусиятлар мажмуидир

Xodimning amaliy xatti-harakatidagi temperamenti uning boshqa xususiyatlari bilan birgalikda baholanadi. Xodimlar bilan tarbiyaviy jarayonni olib borishda ularning temperamenti xususiyatlari hisobga olinishi kerak va ular bilan ish olib borishda melanxolik xodimlarda o’ziga bo’lgan ishonchsizlik, shubhalilik, o’zi bilan o’ralib qolishi kabi xususiyatlarini jamoatchilik ta’siri ostida bartaraf etish lozim bo’ladi;

Shuning uchun xodimlarning individual-psixologik xususiyatlarini hisobga olish muhim ahamiyat kasb etadi. Sangviniklar xizmat vazifalarini tez o’zlashtiradilar, flegmatiklar yangi materialni o’zlashtirishga ulgurmaydilar, xolerik esa yaxshi sharoitlardagina faol bo’ladi, melanxolik xizmat sharoitlariga juda ta’sirchan bo’ladi.Bundaylar rahbarning dag’al gapirishi yoki kulgiga olishini juda og’ir qabul qiladi.

Xodimlarni yangi sharoitdagi xizmat vazifalariga psixologik tayyorgarligini tashkil yetishda ularning temperamentidagi xususiyatlari e’tiborga olinishi kerak. Barcha biologik va ko’pgina individual-psixologik xususiyatlar xulq-atvor belgilariga ta’luqli bo’lmaydi, masalan: birmuncha past mexanik xotira misol bo’la oladi.

Insonning fe’li, xulq-atvorini bilish orqali uning har xil holatlarda o’zini qanday tutishini oldindan bilish mumkin. Xulq - atvorning fiziologik asoslarini bilish rahbarning qo’l ostidagi xodimlarini bilish uchun juda muhimdir.

Xodimning hulq-atvori uning odatlariga uzviy bog’liq bo’ladi. Odatlar deganda shakllangan harakatlar tushuniladi. Xarakter, xodimning xatti-harakati va faoliyatida namoyon bo’ladigan individual-psixologik xususiyatlar majmui hisoblanadi. Xarakter individuallikning muhim belgilaridan bo’lib, kishiga takrorlanmaydigan o’ziga xos xususiyatlarni beradi. Xarakter shaxsning iroda, shuningdek emosional sferasi, temperamenti (mijozi) va intellektual (aql-idroki) xususiyatlarida namoyon bo’ladi.

Xarakter belgilari xodimning barqaror xususiyatlari hisoblanadi, sekin ular o’zgarishi mumkin. Xarakter xodimlarning ancha barqaror va yaqqol ko’rinadigan belgilaridan bo’lib, ular xatti-harakat (xulq-atvor) da, qilmishlarda, tabiatga, jamiyatga hamda kishining o’z faoliyatiga, o’ziga nisbatan munosabatlarida ko’zga tashlanadi.

Quyidagi rasmda xarakter va uning namoyon bo’lish jarayoni aks ettirilgan.