O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta Maxsus Ta’lim Vazirligi fizika

0 

aktiv qarshilikka ega bo’ladi. Bu qarshilik elektr zanjiridagi V 

voltmetr va A ampermetr yordamida R

0

= 

 

ifodaga asosan aniqlanadi. Shundan 

so’ng g’altak o’zgaruvchan tok manbaiga ulanadi (P-II holatga qo’yiladi, 1, b rasm). 

Bu holda g’altak aktiv qarshilikka ega bo’lishi bilan birga  R

i 

induktiv  qarshilikka ham 

ega bo’ladi. R

0 

ni aktiv qarshilik deyilishiga sabab shundaki, undan tok o’tganida Joul – 

Lens isiqligi ajralib chiqadi. R

i 

reaktiv qarshilikda esa bunday issiqlik ajralib chiqmaydi. 

         O’zgaruvchan tok sinuslar qoidasiga bo’ysunadi, ya’ni 

I= I

0

 sinωt                                                         (6) 

 

bu  yerda  I  o’zgaruvchan  tokning  ixtiyoriy  t  vaqtdagi  qiymati.  I

0 

–  tokning  maksimal 

qiymati, 

ω 

– parametric  ω = 2πν ga teng bo’lib, o’zgaruvchan tokning siklik (doiraviy) 

chastotasi deyiladi. ν - esa chiziqli chastota (ν = 50Gs ) o’zgaruvchan tokning garmonik 

tarzda  vujudga  kelishi  shu  tok  manbai  bo’lgan  EYuK  ning  ham  garmonik  tarzda 

o’zgarishini bildiradi: 

ε = ε

0

 sinωt                                                        (7) 

     Ko’rib  o’tganimizdek,  g’altakdan  o’tayotgan  tok  o’zgarganda  unda  o’zinduksiya 

EYuK  hosil  bo’lganidek,  o’zgaruvchan  tok  o’tayotganda  ham  shu  g’altakda 

o’zinduksiya EYuK hosil bo’ladi. 1-rasmdagi sxemaga berk zanjir uchun Om qonunini 

tadbiq etsak, 

 

IR=  +

                                                     (8) 

ifodaga ega bo’lamiz. Bu ifodaga (4) va (7) formulalardagi qiymatlarni keltirib  

qo’ysak: 

IR 

=

 ε

0

 sinωt-

 L 

                                                

(9) 

bu yerda 

L

   

induktiv qarshilikka mos keluvchi kuchlanishlar tushishidir. (6) ifodani 

vaqt bo’yicha differensiallab natijasini (9) ga qo’ysak, quyidagi tenglamaga ega 

bo’lamiz: 

 

I

0

 Rsinωt+ I

0

 Lω cosωt= ε

0

 sinωt                                          (10) 

 

---

Bunda cos ωt=sin (ωt+ ) ekanligini e’tiborga olsak, (10) ifoda 

I

0

 Rsinωt+ I

0

 Lω cos(ωt+ ) = ε

0

 sinωt                                    (11)

 

ko’rinishiga keladi. (11) formuladagi 

I

0

 Rsinωt =U                                                          (12) 

kattalik g’altakning aktiv qarshiligiga mos kelgan kuchlanish tushishidir. 

 

I

0

 Lω sin(ωt+ )= U

L                                                                                

(13) 

esa induktiv qarshilikka mos kelgan kuchlanish tushishini ifodalaydi. (13) formulaga 

 

I

0

 

L

ω = U 

0 

aniqlik kiritsak, u induktiv qarshilikdagi kuchlanishning  amplitudaviy yoki 

maksimal qiymati bo’ladi. 

    Zanjirning bir qismi uchun Om qonuni e’tiborga olinsa,