O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim Vazirligi Farg’ona politexnika instituti

 

1-masala. 

Agar narxlar indeksi o’tgan yilda 110, bu yilda esa – 121 bo’lgan bo’lsa, u holda 

bu  yildagi  inflyatsiya  darajasi  qanday  bo’ladi?  ―70  kattaligi  qoidasi‖  nimani 

anglatadi?  Agar  inflyatsiya  darajasi  yiliga  2%,  3%,  5%  va  10%  darajasida 

saqlanib qolsa, narxlar ikki baravar oshishi uchun qancha vaqt kerak bo’ladi? 

 

Echish. 

Inflyatsiyaning  ta’sirini  miqdoriy  o’lchash  uchun  inflyatsiya  darajasi  i  va 

inflyatsiya indeksi I ko’rsatkichlaridan foydalaniladi. 

Inflyatsiya darajasi quyidagi formula bo’yicha hisoblanadi: 

i=(Yi-Yi-1)x100/Yi-1, 

bu yerda Yi - i- yildagi narx darajasi; 

Yi-1 - bazis yili narxlari darajasi. 

Inflyatsiya indeksi quyidagi formula bo’yicha hisoblanadi: 

I=Yi/Yi-1 

yoki 

I=i+1. 

Inflyatsiya  darajasi  (%)  o’zining  xarid  qobiliyatini  bazis  yili  darajasida  saqlab 

qolishi  uchun  dastlabki  summani  qancha  foizga  oshirish  kerakligini  ko’rsatadi. 

Inflyatsiya  indeksi  narxlar  ko’rib  chiqilayotgan  davr  mobaynida  necha  marta 

o’sganligini ko’rsatadi. 

SHunday qilib, shartga ko’ra, inflyatsiya darajasi quyidagiga teng: 

i=(121-110)/112=0,1 (10%). 

Demak, narxlar 10% ga oshgan. 

Bunda inflyatsiya indeksi quyidagiga teng: 

I=1+0,1=1,1. 

Ko’rinib turibdiki, narxlar 1,1 marta oshgan. 

---

 

61 

―70  kattaligi  qoidasi‖  narxlar  darajasi  ikki  marta  oshishi  uchun  zarur  bo’lgan 

yillar  miqdorini  hisoblab  topish  imkonini  beradi.  SHakllangan  holda  ―70 

kattaligi qoidasi‖ ni quyidagi ko’rinishda tasavvur qilish mumkin: 

t=70/i(%) 

bu yerda t - narxlar darajasi (inflyatsiya indeksi) ning ikki marta oshishi uchun 

zarur bo’lgan yillarning taxminiy soni. 

Agar  i=2%,  u  holda  t=70/2=35  yil,  ya’ni  narxlar  darajasining  mavjud  o’sish 

darajasida  ularning  ikki  marta  o’sishi  uchun  zarur  bo’lgan  yillar  miqdori  35 

yilga teng. 

Agar i=3%, u holda t=70/3=23,3 yil. 

Agar i=5%, u holda t=70/5=14 yil. 

Agar 10%, u holda t=70/10=7 yil.