O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg‘ona davlat universiteti tarix fakulteti

Farg’ona viloyati arxiv ishi hududiy noshqarmasi.

Turkiston Respublikasi Markaziy Ijroi- ya Komitetining 1919-yil 5-noyabr kungi 62-son qarori bilan arxiv ishini qayta tashkil etish va markazlashtirish maqsadida hukumatga tegishli barcha tashkilotlarning idoraviy arxivlarini tugatib, ularning o'rniga Turkiston Respublikalarining yagona davlat arxiv fondi tashkil topdi.

Turkiston Respublikasi Markaziy Ijroiya Komiteti Sovetining 1920-yil 29-m aydagi 301-son Arxiv ishini tashkil etish va markazlashtirish haqidagi Dekretiga muvofiq Arxiv ishi bo'yicha Markaziy boshqarmaning Farg'ona viloyati bo'yicha boshqarmasi tashkil etilgan⁹.
1920-1924-yillarda Arxiv idorasi harbiy qismlar, korxona va tashkilotlarning hujjatlarini saqlash ishlari bilan shug'ullangan.
1927-yilda Arxiv byurosi Farg'ona va Andijon hududining hududlararo Davlat arxivi deb o'zgartirildi.
1930-1937-yillarda Farg'ona shahrida Marka- my arxiv boshqarmasining Farg'ona viloyat bo'limi tashkil etilib, faoliyat yuritgan.1938-yilda O'zSSR Markaziy Arxiv boshqar- masining Farg'ona viloyat bo'limi tashkil etilgan bo'lib, unga 1940-yilda hamma arxiv bo'limlari Respublika Ichki ishlar xalq komissarlari Boshqar- masi ixtiyoriga o'tkazilib, viloyat davlat arxivlari tashkil etilgan.
SSR Xalq Komissarlari Sovetining 29.03.1941-yildagi 723-son qarori bilan SSR Davlat arxiv fondlarining Nizomi tasdiqlangan.
Farg'ona viloyatida 1940-1945-yillardan Farg'ona viloyati UNKVD Arxiv bo'limi, 1946-yil mart oyidan esa Ichki ishlar boshqarmasi Arxiv boʻlimi deb yuritilgan.
O'zbekiston SSR Xalq Komissarlari Soveti- ning 1943-yil 18-fevral kungi 145-son "O'zbekiston SSR Davlat arxivlari tarmoqlari va tarkibi to'g'risida.
Farg'ona viloyati Ijroiya komitetining 21.01.1960-yildagi 28-son "Davlat arxivlari faoliyatini yaxshilash hamda shahar va tuman- lararo arxivlar tashkil etish to'g'risida"gi qarori bilan Farg'ona shahridagi arxiv boʻlimi Farg'ona tumaniga, uning filiallari bo'lmish Marg'ilon sha- har arxivi Oxunboboyev, Quva hamda Marg'ilon tumaniga, Qo'qon shahridagi arxiv bo'limi filiali Kirov, O'zbekiston, Frunze va Leningrad tuman- lariga, Kuybishev tumani Rishton qishloq soveti arxiv filiali esa Oltiariq va Bag'dod tumanlariga xizmat ko'rsatishi belgilab qo'yilgan.
O'zbekiston SSR Ministrlar Sovetining 1962- yil 2-iyun kunidagi 403-son "O'zbekiston SSR da Arxiv ishini yaxshilash to'g'risida"gi qaroriga muvofiq xalq deputatlari Farg'ona oblast soveti ijroiya komitetining 1962-yildagi 395-son Farg'ona oblastida Arxiv ishini yaxshilash to'g'risidagi qarori qabul qilingan.
O'zbekiston SSR Ministrlar Sovetining 26- mart 1965-yil 172-son O'zbekiston SSR da Arxiv ishlarini yanada yaxshilash to'g'risidagi qaroriga muvofiq Farg'ona oblast ijroiya komitetining arxiv bo'limi Farg'ona oblast arxiv bo'limi, Farg'ona oblast arxivining Qo'qon bo'li qarori qabul qilgan. O'zbekiston SSR Ministrlar Sovetining 26- mart 1965-yil 172-son O'zbekiston SSR da Arxiv ishlarini yanada yaxshilash to'g'risidagi qaroriga muvofiq Farg'ona oblast ijroiya komitetining arxiv bo'limi Farg'ona oblast arxiv bo'limi, Farg'ona oblast arxivining Qo'qon bo'li- mi, Farg'ona oblast arxivining Marg'ilon bo'limlari tashkil etilgan¹⁰.
Viloyat arxiv ishi hududiy boshqarma- si tizimidagi arxiv muassasalari saqlovxonalari O'zbekiston Respublikasidagi yirik arxiv saqlovxo- nalaridan biridir. Arxiv saqlovida Farg'ona viloyati va Farg'ona shahri tarixiga oid 1917-2015-yillarga tegishli hamda 1917-1926, 1938-1941-yillarda Farg'ona viloyati tarkibiga kirgan Namangan va Andijon viloyatlari tarixini aks ettiruvchi hujjatlar ham mavjud.
Mustaqillik yillarida arxiv sohasiga bo'lgan e'tibor tobora yaxshilanib bordi. O'zbekiston Res- publikasi Vazirlar Mahkamasining 2004-yil 3-fev- raldagi "O'zbekiston Respublikasida arxiv ishini boshqarishni yanada takomillashtirish to'g'risi- da"gi 49-son qaroriga muvofiq "O'zarxiv" agentligi tizimida viloyatlarda arxiv ishi va ish yuritish so- hasida yagona davlat siyosatini amalga oshiruvchi arxiv ishi hududiy boshqarmalari tashkil etildi. Ushbu qarorga muvofiq hozirgi Farg'ona viloyati arxiv ishi hududiy boshqarmasi tashkil etildi.
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 20-sentabr kungi PF-5834-son Farmoniga muvofiq Boshqarma tizimidan yangi shaxsiy tarkib hujjatlari davlat arxivlari tashkil etildi. Jumladan, Farg'ona hamda Quvasoy shaharlarida, Qo'shtepa, Buvayda, Farg'ona tumanlarida yangidan arxivlar tashkil etildi. Mahalliy hokimliklar bo'ysinuvidagi Marg'ilon, O'zbekiston hamda Uchko'prik tuman- lari idoralararo xo'jalik hisobidagi shaxsiy tarkib hujjatlari arxivlari "O'zarxiv" agentligi bo'ysinuvi- ga o'tkazildi.
2018-yilda respublika arxivlari ichida birin- chi bo'lib, Farg'ona viloyatida hujjatlarni markaz- lashgan holda saqlovini ta'minlash bo'yicha "Pilot loyiha muvaffaqiyatli amalga oshirildi. Natijada,viloyatda mavjud 400 mingdan ortiq boshqaruv hujjatlari viloyat davlat arxiviga jamlanib, ularning xavfsiz saqlovi ta'minlandi.
Viloyat hokimining 2015-yil 9-dekabr kun- gi 267-son qarori bilan Farg'ona viloyat arxiv ishi hududiy boshqarmasi bazasida "Arxiv ishi, ish yuritish va ijro nazoratini tashkil etish" maxsus o'quv kursi yo'lga qo'yildi.
Mazkur o'quv kursi davomida viloyatdagi mavjud korxona va tashkilotlar 3000 dan ziyod arxiv ishi va ish yuritishga mas'ul xodimlarining malakasi oshirildi hamda sertifikatlar topshirildi¹¹.
2020-yilning 20-aprel kunidan 9 may kuniga qadar davom etgan loyiha davomida viloyatning fidoiy fuqarolaridan 10 mingdan ziyod fotosurat- lar va axborotlar kelib tushdi. Hozirgi kunda maz- kur yuborilgan hujjatlarning asl nusxalarini davlat arxivlari saqloviga qabul qilish ishlari olib borilmoq- da.
Ayni vaqtga kelib boshqarma tizimidagi arxiv muassasalarida jami 9647 ta fondda 842 070 ta saqlov birligida hujjatlar saqlanib kelinmoqda.
Boshqarma tizimida bugungi kunda 10 ta davlat arxivi hamda 8 ta shaxsiy tarkib hujjatlari davlat arxivi mavjud.

1940-yildan boshlab Farg'ona viloyati UNKVD arxiv bo'limi tashkil etilgan. S o'ngra viloyat arxiv boshqarmasi viloyat davlat arxiviga aylantirilgan. 1946-yil Farg'ona viloyati davlat arxivi UKVD Farg'ona viloyati bo'yicha arxiv bo'limi, 1957-yil Farg'ona viloyati davlat arxivi Farg'ona oblispalliom UVD arxiv boʻlimi nomi ostida faoliya agan

O'zSSR lar kengashining 1961-yil 2-dekabr 846-son qaroriga muvofiq Farg'ona vil iroiya qo'mitasi huzuridagi arxiv bo'limining ona viloyati davlat arxivi, O'zSSR Vazirlar kenning 1962-yil 2-iyun kungi 403- son qarorigosan Farg'ona viloyati davlat arxivi Farg'ona viloyati Hroiya qo'mitasi huzuridagi arxiv belimi bilan birlashtirilgan. 1963-yil Farg'ona viloyati saneat ijroiya qo'mitasining qarori asosida Farg'ona viloyat sanoat ijroiya qo'mitasi huzurida- Farg'ona viloyat davlat arxivi etib tashkil etilgan. Farg'ona viloyati hokimining 2006-yil 11-dekabr kungi 298-son qarori bilan Farg'ona viloyat Davlat arxivining Bog'dod, Quva, Rishton Furqat tuman filiallari tashkil etildi¹².
Farg'ona viloyati davlat arxivi tashkil etilgan- da Farg'ona shar, M.Gorkly ko'chasi, 52-uyda failiyat yuritib kelgan. Mazkur binoda suy toshqini ya berganligi sababli hozirgi Farg'ona viloyati a hi hudutly boshqarmasida faoliyat yuritib kelgan 2012-yildan boshlab Farg'ona viloyati davlar arxiviga qo'shimcha hinn qurilib, hozirgi kanda Farg'ona shahri Alisher Navoiy shohko'chasi 17- sida joylashgan binuda faoliyat yurub