O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti energetika fakulteti ee 32-21 guruh talabasining

YADRO KUCHLARI VA ULARNING XOSSALARI

Atom yadrolarining massa defekti. Yadroning bog’lanish energiyasi.

• Atom yadrosidagi nuqlonlar yadro kuchlari bilan o`zaro kuchli boglanishga ega. Binobarin, yadrolar uta barqaror sistemadir. Atom yadrosidagi nuqlonlar orasidagi bu boglanishni o`zish uchun malum energiya miqdorini sarflash (yoki ish bajarish) kerak.
• Yadroni tashkil qilgan nuqlonlarni butunlay ajratish uchun zarur bo`lgan eneprgiyaga yadroning boglanish energiyasi deyiladi. Yadroning boglanish energiyasi qancha katta bo`lsa, yadro shuncha barqaror bo`ladi.
• Agar protonlar va neytronlar birikib yadro hosil qilsa, ularning o`zaro boglanishiga ekvivalent bo`lgan energiya ajraladi.

Binobarin, Eynshteinning mahsus nisbiylik nazarijasiga binoan atom yadrosining massasi uni hosil qilgan erkin protonlar va neytronlar massalarining yigindisidan kichikroq bo`lishi kerak, yani:

• Binobarin, Eynshteinning mahsus nisbiylik nazarijasiga binoan atom yadrosining massasi uni hosil qilgan erkin protonlar va neytronlar massalarining yigindisidan kichikroq bo`lishi kerak, yani:
• bunda Z –protonlar soni, N –neytronlar soni, mp –proton massasi, mn –neytron massasi. Yuqoridagi formuladan massalar ayirmasi:
• Bu kattalikka yadro massasi defekti (massaning etishmasligi) deb ataladi. Bu yadroning massa defekti ga mos kelgan Wb boglanish energiyani Eynshteyn tenglamasi bilan aniqlanadi.

• Bundagi neytronlar soni N=(A–Z) bo`lgani uchun formulani yana quyidagi ko`rinishda yozish mumkin:
• bunda A yadroning massa soni, yani yadrodagi nuqlonlar soni. Atom yadrosining Wb boglanish energiyasi nuqlolar soni A ga proporsional ravishda osha borib, yadroning barqarorligini harakterlab bera olmaydi. Yadroning bitta nuqloniga mos kelgan boglanish energiyasiga yadroning solishtirma boglanish energiyasi deyilib, u quyidagiga teng: