Oʼzbekiston respublikаsi oliy vа oʼrtа mаxsus tа'lim vаzirligi fаrgʼonа dаvlаt universiteti tаbiiy fаnlаr fаkulteti biologiyа yoʼnаlishi

1.1 GIALOPLAZMA HAQIDA UMUMMIY MA’LUMOT
Gialoplazma-bu hujayralar tarkibiy qismini birlashtirgan suyuq vosita

Gialoplazma-bu suvli eritma, bu vosita hujayraning barcha tarkibini va xususan uning tarkibiy elementlarini qamrab oladi. Unda hujayra ichidagi moddalar almashinuvi bilan bog'liq turli jarayonlar mavjud. Ushbu o'zaro bog'liq tuzilmalar to'plami rangsiz yopishqoq eritma shaklida taqdim etiladi. Suv miqdori 90% ga etishi mumkin. Gialoplazmada ko'plab oqsillar, shuningdek uglevodlar, yog'lar va noorganik hosilalar to'plangan. Gialoplazma aminokislotalar, nukleotidlar va boshqa "qurilish materiallari", biologik polimerlar va dek metabolik mahsulotlarni saqlash joyidir.
Gialoplazma (yunoncha gialindan gialoplazma - shaffof) sitoplazma umumiy hajmining taxminan 53-55% ni tashkil qiladi va murakkab tarkibli bir hil massani hosil qiladi. Gialoplazmada oqsillar, polisaxaridlar, nuklein kislotalar, fermentlar mavjud. Ribosomalar ishtirokida gialoplazmada oqsillar sintezlanadi, turli Dek moddalar almashinuvi reaksiyalari amalga oshadi. Gialoplazmada organellalar, kiritmalar va hujayra yadrolari ham mavjud.
Gialoplazma hujayraning barcha tarkibiy qismlarini birlashtirish bilan shug'ullanadi, bu ularning o'zaro ta'siriga imkon beradi.

Hujayra ichidagi skelet

Gialoplazmaning tuzilishi va funktsiyalari,uning evolyutsion rivojlanish jarayoni va uning tuzilishini tashkil etuvchi tarkibiy qismlar. Avvalo, ularga sitoskelet, mikrofilamentlar va mikrotubulalar kiradi.
Sitoskelet sitoskelet bo'lib, uning skeleti hujayraning sitoplazmasida yotadi. Barcha eukaryotik hujayralar bunday tarkibiy qismga ega va prokaryotlar eukaryotlarning oqsil molekulalarining gomologlari hisoblanadi. Sitoskelet statik emas, unda o'zgarishlar yuz beradi va shu vaqt ichida hujayraning tashqi omillarga qarshi choralar ko'rishi uchun moslashish ta'minlanadi. Harakat ekto - va ekdotsitoz bilan ta'minlanadi.
Sitoskelet oqsillar yordamida hosil bo'ladiasosiy tartibning ma'lum miqdordagi tizimlari ajratilgan. Ular mikroskoplarda kuzatiladigan asosiy struktura elementlariga mos ravishda chaqiriladi yoki ular tarkibidagi asosiy oqsillarni, masalan, aktin-miozin yoki tubulin-dinin sistemasini nomlash kerak.
Fibrillar oqsillari va ularning roli