|
Kurs ishining ilmiy yangiligi. Amir Temur davlati boshqaruvida mavjud sud-huquq va diniy boshqaruv tizimi alohida taxlil etilib, ularning davlatchilikdagi o’rni va moxiyati ko’rsatib o’tildi. Bu davrda kechgan diniy va sud-huquq tizimining ixtisoslashish jarayoni barqaror davlat qurishga ko’rsatgan ta’siri ilk bor yaxlid holda taxlilga tortildi.
Kurs ishining ilmiy va amaliy ahamiyati. Mavzuning turli materiallarni o’rganib, xulosalar chiqarish mavzuning ilmiy ahamiyatini belgilaydi. Ushbu mavzu yoritilgan va u Oliy va o’rta maxsus ta’lim tizimida, akademik letsiy va kasb–hunar kollejlarida qo’shimcha manba sifatida foydalanib “O’zbekiston tarixi”ning dars mashg’ulotlarida va qo’shimcha manba sifatida foydalanish mumkin bu mavzuning ahamiyatini belgilaydi.
Kurs ishining davriy chegarasi etib XIV asr 70-yillaridan XVI asr boshigacha bo’lgan davr olindi. O’zbekiston tarixining ‘’eng zarrin’’ davrlaridan biri bo’lgan bu davr oraliig’ida Amir Temur va Temuriylar davlati tashkil topdi butun dunyoga o’z tarovatini ko’rsatdi va inqirozga yuz tutdi.
Kurs ishining tuzilishi. Kurs ishi kirish, ikki bon, to’rt paragraph, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat. Kurs ishining umumiy hajmi bet, adabiyotlar ro’yhati bilan 45 betni tashkil etadi.
I BOB. TEMURIYLAR DAVLATIDAGI DINIY UNVONLAR Temuriylar davlati siyosiy tarixi va mamlakatda sayyidlar, shayxlar, ulamolar va fozil kishilarning mavqeyi.
O’zbekiston davlatchiligi o’rta asrda yangi, o’zining yuksak bosqichiga ko’tarilishi shak-shubhasiz Amir Temur Ko’ragon nomi bilan bog’liq. Amir Temur 1336-yil 9-aprelda Kesh viloyati Xo’ja ilg’or qishlog’ida barlos beklaridan bo’lgan Amir Tarag’ay Bahodir oilasida tavallud topdi. Tarag’aybek Chig’atoy ulusining ko’zga ko’ringan beklaridan edi. Ammo beklardan bo’lishiga qaramay harbiy ishga mayli bo’lmagan. U taqvodor musulmon bo’lib, ko’p vaqtini darveshlar bilan o’tqazgan. Shayx Shamsiddin Kulol avval boshida Tarag’ay Bahodirning piri bo’lgan. Tarag’aybek 1360-yilda qazo qilgan.
Temur bolalik yillarida hat savodi chiqqach madrasadata’lim oladi. O’spirinlik va yoshlik yillari harbiy-sport mashg’ulotlari bilan otasiga xizmat qilgan maxsus murabbiylar yordamida shug’ullangan. Temurning ruhiy-ma’naviy murabbiylari uning pirlari edi. Temurbek 1355-yilning yozida A.Husaynning singlisi Uljoy Turkon oqaga uylanadi. Biroq bungacha uning xotini bo’lgan. Otasi uni Joku Barlosning qizi Turmush oqaga 1355-yilning bahorida uylantirgandi. 1356- yil yozida Amir Temur ko’radi Uljoy Turkon oqa Jahongir Mirzoni, Turmush oqa o’sha yilning kuzida Umarshayx Mirzoni tug’adi.
Amir Temurning yoshlik paytidagi og’ir sinovlar XIV asr 50-yillarining oxirgi choragida Movarounnahr bosh amiri va xotining bobosi Amir Qazog’onning o’limidan so’ng boshlangan. Movarounnahrdagi notinch vaziyatdan foydalanmoqchi bo’lgan Chig’atoy ulusining sharqiy qismi xoni Tug’luqTemur[1359-1363] bunda foydalanmoqchi bo’lib bu yurtga lashkar surdi. Bunday qaltis vaziyatda 1360-yilning yanvarida 24 yoshga to’lmagan Temurbekgina T.Temur bilan muzokara o’tqazishga jazm qiladi va shundan so’ng Kesh viloyati dorug’asi etib tayinlanadi.
Ammo shundan so’ng ichki nizo battar jiddiy tus olgandi,bular yosh dorug’aga qaratilgandi. 1365-yilgacha bo’lgan qiyinchiliklardan so’ng A.Temur va A.Husay qo’shini Movarounnaxr hokimi Ilyosxo’ja qo’shinlari bilan ‘’Loy jangi’’da to’qnashadi va mag’lubiyatga uchraydi. Jangda amir Husaynning xiyonati oqibatida magʻlubiyatga uchraydilar va oʻz qoʻshinlari bilan Amudaryo boʻylariga chekinib, Balx viloyatida oʻrnashdilar. Ilyosxoja esa hech qanday qarshilikka uchramay Xoʻjand, Jizzax va boshqa bir qancha shahar hamda qishloklarni egallab, Samarqand ustiga yuradi. Samarqand oʻsha paytlarda katta qoʻshinga qarshilik koʻrsata olmasdi. Shaharning na devori va na mustahkam istehkomlari, na qurollangan sipohiysi bor edi. Bek va amirlar shaharni tark etgan edi, lekin moʻgʻullarga qarshi xalq koʻtariladi, sarbadorlar shahar mudofaasini oʻz qoʻllariga oladilar. Shahar mudofaachilariga Madrasa tolibi ilmlaridan Mavlonozoda Samarqandiy, jun (paxta) tituvchilar mahallasining oqsoqoli Abu Bakr Kuluyi (Kalaviy) Naddof va mergan mavlono Xurdaki Buxoriylar boshchilik qiladilar. Sarbadorlar Samarqand shahrida moʻgʻullarga qaqshatqich zarba beradilar. Ilyosxoja dastlab Samarqandni, soʻngra butun Movarounnahrni tashlab chiqib ketishga majbur boʻladi. Sarbadorlarning moʻgʻullar ustidan qozongan gʻalabasi haqidagi xabar amir Husayn bilan Amir Temurga ham borib yetgan. Amir Temur qishni Qarshida, Husayn esa Amudaryo boʻyida oʻtkazib, 1366-yil bahorida Samarqandga yoʻl oldilar. Ular Konigita toʻxtab sarbadorlarning dushman ustidan qozongan gʻalabalaridan mamnun boʻlganliklarini va ular bilan uchrashmoqchi ekanliklarini bildiradilar. Biroq, sarbadorlarning boshliqlari amirlar huzuriga kelganlarida amir Husayn buyrugʻi bilan Abu Bakr Kuluyi (Kalaviy) Naddof bilan mavlono Xurdak Buxoriylar dorga tortiladi. Mavlonozodani esa Amir Temur. oʻz himoyasiga olib kutqarib qoladi. Shu tariqa sarbadorlar boshliqsiz qoldirilib, Movarounnahrda amir Husaynning hukmronligi oʻrnatiladi, ammo koʻp vaqt oʻtmay Husayn bilan Amir Temur oʻrtasidagi munosabat keskinlashib, ochiqdan-ochiq nizoga aylanadi. Amir Temurning nufuzi ortib borayotganligidan xavfsiragan amir Husayn Balxga qaytib, uning qalʼa devorlari va istehkomlarini mustahkamlashga kirishadi. Balx, Qunduz va Badaxshondan koʻp sonli lashkar ham toʻplaydi. Kesh va Qarshi viloyatlariga bosh boʻlgan Amir Temur ham amir Husaynga qarshi hal qiluvchi jangga hozirlik koʻradi. 1366 -1370 yillar oʻrtasida bir necha bor toʻqnashuvlar boʻlib oʻtadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
