Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi fargʻona davlat universiteti filologiya fakulteti

37 

 

Rustamda  jasurlik,  Iso  Masihda  jon  bagʻishlash,  Yusufda  goʻzallik,  Maryamda 

bokiralik, Namrudda kibr va h. ‖

51

 Allegoriya sanʻatida insonlardagi kamchilik va 

qusurlar majoziy ochib beriladi, ishora qilinadi. Lekin bu bilan allgoriyani ramziy 

oʻxshatish  bilan  farqlash  zarur.Allegorik  obrazlardagi  koʻzda  tutilgan  ma’noga 

ishora  qilinishi  va  mana  shu  ishoraning  mavjud  boʻlishi  uni  ramzlardan  ajratib 

turuvchi  muhim  jihatlardan  biridir.  Shu  oʻrinda  ―  allegoriya‖  terminiga  toʻxtalib 

oʻtamiz 

―Allegoriya- yunoncha soʻz boʻlib, mavhum tushuncha yoki hodisani konkret 

narsa  orqali  ifodalashga  asoslangan  koʻchim  turi.  Bu  holda  konkret  narsani 

ifodalovchi soʻz (( masalan, tulki) mavhum tushunchani ( tulki- ayyorlik) ifodalash 

uchun  koʻchma  ma’noda  qoʻllanadi.‖

52

  Tilimizda  ham  mana  shunday  koʻchma 

ma’noli  birikmalardan  keng  foydalanamiz.  Bu  borada  badiiy  asarlarimizda 

yozuvchi  oʻz  qahramonini  xarakteridagi,  ruhiyatidagi  kechinma  va  tuygʻularni 

ochib  berishda  mana  shunday  allegorik  sanʻatdan  foydalanishini  koʻramiz. 

Masalan,  Togʻay  Murod  ―  Yulduzlar  mangu  yonadi‖  qissasida  Boʻri  polvonning 

xarakteridagi  insonlarga  xos  kibrni  koʻrsatib  berishda  uning  Ismoil  polvon  bilan 

kurash  tushishdan  oldin  ruhiyatidagi  mana  bunday  fikrlarni  berish  bilan  ochib 

bergan:  ―  Laylakning  yurishini  qilaman  deb,  chumchuqning  puti  yirtilgan  ekan!‖ 

Boʻri  polvonning  hamma  qatori  ozgina  kibr  bilan  berilishi  ham  asarning 

hayotiyligini taʻminlagan boʻlsa ajabmas. 

―Choʻqqilar  jilvasiga  koʻpam  mahliyo  boʻlaverma,  bolam.  Bu  togʻda 

qashqirlar bor…‖ Said ahmadning ― Jimjitlik‖ romanidan olingan parchadan ham 

anglashiladiki, inson abadiy tinch va sokin yerni bu dunyodan topa olmaydi. Lekin 

shu  bilan birga koʻpam  yuksakni  orzu  qilmaslik  kerak, bosh  osmonga  yetsa  ham, 

oyoq  yerdan  uzilmasligi  kerak.  Axir  bekorga  aytishmaydi-ku,  ―  Har  yerni  qilma 

orzu, Har yerda bor tosh-u tarozu.‖  

                                                           

51

ҚуроновД. ваб. Адабиётшуносликлуғати. Т., 2013. 25-б. 

52

ҚуроновД. ваб. Адабиётшуносликлуғати. Т., 2013. 24-б. 

 

---