|
Mavzuning dolzarbligi:
Mamlakatimizda energiya tejaydigan texnologiyalarni joriy etish va muqobil energetikani rivojlantirish iqtisodiyotni modernizasiya va diversifikasiya qilishning ustuvor yo‘nalishlaridan hisoblanadi.
Muqobil energiya manbalarini qo‘llagan holda elektr energiyasi ishlab chiqarish, tarqatish va iste’mol qilish sohalarida ilmiy-tadqiqot ishlarini olib borish alohida ahamiyat kasb etadi.
Shu sababdan xam tanlab olingan dissertasiya mavzusi ushbu yo‘nalishlarda dolzarb xisoblanadi.
Dissertasiya ishining maqsadi
Axoliga elektr energiya tejash imkoniyatini beruvchi zamonaviy energiya tejamkor maishiy xizmat texnikalari taxlili asosida sotib olish tavsiyalarini ishlab chiqishdan iborat.
Dissertasiya ishining vazifalari.
1. Elektr energiya iste’moli va uning asosiy energetik ko‘rsatgichlarini aniqlash.
2. Elektr uskunalarning asosiy energetik ko‘rsatgichlari.
3. Elektr iste’molchilar ishiga elektr energiya sifatining ta’siri.
4. Energetik resurslarni iqtisodiy samaradorligini aniqlash
Kutilayotgan natijalar.
1. Energetik resurslar va ulardan samarali foydalanish strategiyasi ishlab chiqiladi.
2. Elektr energiya sifatining asosiy ko‘rsatgichlari aniqlanadi.
3. Elektr energiya iste’molining asosiy parametrlari aniqlash metodikasi ishlab chiqiladi.
4. Elektr energiya sarfi va yunalishini kamaytirish chora tad
Tadqiqot obyekti: Maishiy xizmat texnikalari
Elektr energiya ishlab chiqarishni qanchalik oshirmaylik, agar uning sarfini tartibga solmas ekanmiz, yildan yilga ortib borayotgan talabni qondirish juda mushkul.Ma‘lum bo’lishicha O‘zbekiston energiya tejamkorligi, samaradorligi bo‘yicha 147 davlat ichida 87-o‘rinni egallagan. O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2015 yil 5-maydagi "2015-2019 yillarda iqtisodiyot tarmoqlari va ijtimoiy sohada energiya siqimini qisqartirish, energiya tejaydigan texnologiyalarni joriy etish chora-tadbirlari dasturi to`qrisida"gi Pq-2343-sonli qarorini xayotga tatbiq etish, ya'ni rusurslarni tejaydigan va ekologik toza texnologiyalar, zamonaviy uskunalar va eng muhimi, ham ishlab chiqarishda, ham kundalik turmushda yuksak darajadagi energiya tejamkorlikka erishish bugungi kunning dolzarb masalasi xisoblanadi.
Bugungi kunda, energiya iste'moli samaradorligini sezilarli darajada oshirish muammolari alohida ahamiyat kasb etadi. Bu esa, jahon yoqilg'i energetika balansining katta ulushini tashkil etuvchi neft va gaz zahirasining yuqori sur'atlarda kamayishi, atrof-muhitning ekologik vaziyatini sezilarli darajada yomonlashuviga olib keluvchi energiya iste'molining salbiy ta'sirini ortib borishi va boshqa sabablar bilan bog'liqdir.
Energiya iste‘moli hajmining oshishini zudlik bilan oldi olinmasa, bu bir tomondan, global ekologik inqirozga, ikkinchi tomondan ekologik falokatga olib kelishi mumkin. Elektr energiya sarfini sezilarli qisqartirishga,elektr energiyasining darajasini belgilab beruvch yoqilg'ienergetika resurslaridan (YER) samarali foydalanish evaziga erishish mumkin.Energiya samaradorligini oshirish, energiya resurslarni zamonaviy g'oyalar, prinsiplar, metodlar va boshqaruv nazariyasi usullariga asoslangan energetik menejmentni boshqarishga bog‘liq bo‘ladi. Energiya resurslarini iste‘moli jarayonini boshqarish uchun menejmentning nazariyasini qo'llash, maxsus energetik menejment fanini shakllantiradi.
Energetik menejment energetik resurslarni nafaqat texnik,balki tashkiliy, motivasiyali, axborotli, marketingli va investisiyaviy jihatlarini boshqarishni anglatadi. Shu bilan birga issiqlik va elektr energiyasini samaradorligini oshiruvchi energetik resurslarni iste‘molini boshqarishda texnik omillarni qo‘llash usullarini bilish zarur.
Hozirgi kunda butun jaxon miqyosida dolzarb muammo bo’lib turgan elektr energiyasi olimlarni fikricha 2030 yilga borib 2 barobarga oshishi takidlanmoqda. Bunga sabab kundan kunga mamlakatimizda zamonaviy texnika va texnologiyalarni paydo bo’lishidir, masalan, aholi ehtiyoji uchun muzlatgichlar, sovutgichlar va shunga o’xshash turli xildagi energiya sarf qilinuvchi jixozlarni keltirishimiz mumkin. Shuning uchun mamlakatimizda energiya sarfini sezilarli darajada kamaytirishda hozirgi zamon elektron qurilmalaridan keng foydalangan holda noan‘anaviy energiya manbalaridan samarali foydalanib tejamkor elektr ta‘minotini tashkil etish aholi turmush darajasini oshirishdan iboratdir. Dunyo mamlakatlari bilan solishtirganda, O‘zbekiston energiya tejamkorligi, samaradorligi bo‘yicha 147 davlat ichida 87-o‘rinni egallagan.
O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2015 yil 5-maydagi "2015-2019 yillarda iqtisodiyot tarmoqlari va ijtimoiy sohada energiya siqimini qisqartirish, energiya tejaydigan texnologiyalarni joriy etish chora-tadbirlari dasturi to`qrisida"gi Pq-2343-sonli qarorini xayotga tatbiq etish, ya'ni rusurslarni tejaydigan va ekologik toza texnologiyalar, zamonaviy uskunalar va eng muhimi, ham ishlab chiqarishda, qam kundalik turmushda yuksak darajadagi energiya tejamkorlikka erishish bugungi kunning dolzarb masalasi xisoblanadi.
Dissertasiyaning maqsadi aholi uchun energiya tejamkor maishiy xizmat texnikalarini sotib olishga tafsiyalarni ishlab chiqishdan iborat.
O‘zbekiston elektr energiyasining asosiy iste`molchisi sanoat bo‘lib uning ulushiga mamlakat bo‘yicha elektr energiya iste`moli umumiy darajasining 50% i to‘g‘ri keladi. O‘zbekiston issiqlik energiyasining asosiy iste`molchisi uy-joy – kommunal xo‘jaligidir. Uning ulushiga iste`mol qilinayotgan issiqlik energiyasining 57% to‘g‘ri keladi.O‘zbekiston energetika tizimida elektr energiyani ishlab chiqarishda asosiy yoqilg‘i turi tabiiy gaz bo‘lib, uning ulushi 80% ni tashkil etadi.
Yurtimizda iqtisodiyotni samarali boshqarish va xalq farovonligini oshirish maqsadida energiya tejamkorligini moliyaviy – iqtisodiy boshqarish mexanizmi ishlab chiqildi. Bu yo’nalishda yaratilgan moddiy boyliklardan tejab ishlatish va oqilona foydalanish tobora muhim ahamiyat kasb etib bormoqda. Farovonlikni esa elektr energiyasiz tasavvur qilib bo’lmaydi. Iqtisodiy tizim korxonalarini harakatga keltirayotgan, xonadonlarimizni charog’on, mushkullarimizni oson qilayotgan elektr energiya bebaho boyligimiz. Shu bois, har bir jamoada va har bir xonadonda elektr energiyasidan tejash va oqilona foydalanish lozimdir.Elektr energiyasiga bo’lgan oqilona munosabatdan ham davlatimiz, ham xalqimiz manfaat ko’radi. Respublikamiz bo’yicha xalq xo’jaligini va aholisini elektr energiyasi bilan ta‘minlash uchun bir sutkada elektr quvvati hosil qiluvchi stansiyalarda 51 mln.kub metrdan ortiq tabiiy gaz va 20 ming tonnadan ortiq ko’mir yoqilmoqda. Bunday harajatlar ko‗lamini tasavvur qilgan odam, tejamkorlikning naqadar zarurligini tushunib yetadi. Qolaversa, elektr tarmoqlaridagi o‘ta yuklanib ishlash rejimlarni bartaraf etishda tejamkorlik eng yaxshi imkoniyatdir. Afsuski, elektr energiyasidan samarasiz foydalanish yoki to’g’ridan-to’g’ri isrofgarchilikka yo’l qo’yish holatlari oz emas.
Do'stlaringiz bilan baham: |
