O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti

4 - Amaliy mashg‘ulot
Material va asboblar: qalam, qaychi, metal chizg‘ich, rezina kleyi, kley 
uchun mo‘y qalam (agar ish hajmi kartonda bajarilsa), qog‘oz karton, plastirin. 
Simmetriya va asimmetriyaga vazifa dinamika va statistikaga bajarilgan 
vazifa tartibada bajariladi, lekin undan tashqari ularni hajmiy ko‘rinishda ham 
ifodalash kerak. Hajmiy kompozitsiyani qog‘ozdan yasash mumkin, ya’ni yengil 
qirqiladigan materialdan. 
Avval qalam yoki plastilinda kompozitsiya izlanishi ishi olib boriladi, so‘ng 
tanlangan variant kerak bo‘lgan o‘lchamda va materialdan yasaladi.
Simmetrikva asimmetrik shakllarni taxlil qilish uchun tabiiy va texnik 
o‘xshashlarida faqatgina tashqi ko‘rinishdan o‘xshashi tanlanmay, yorqin ifodadagi 
namunalarga konstruktiv tomondan ham o‘xshash bo‘lishi kerak. O‘q va shakl 
hosil qiluvchi chiziqlar yordamida, bir buyum uchun assimmetrik shakl funksial 
vazifasini bajarish uchun obyektiv natija ekanligiga ishonch hosil qilsak, boshqalar 
uchun shakl simmetrik bo‘lib ko‘rinadi. Amalda tabiatda absolyut simmetrik shakl 
bo‘lmaydi. Mashina, dastgohlar, asboblar, turli jihozlar shakliga kelsak, ular 
simmetriyadan ma’lum darajada chiqish mavjud bo‘lib, ularning faoliyat ko‘rsatish 
sharoiti va kontruktiv tushunishiga qarab yuzaga keladi. 
Simmetrik shaklni bir butunligini saqlab qolishning asosiy sharoiti, bu uning 
kompozitsiyali teng nisbatligidir. Shuning uchun bunday shakllarni, taxlil 
qilayotganda geometrik jismlardan hosil bo‘lgan kompozitsiyalar sharoitida 
tekshirish zarur. 

---

41