O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg‘ona davlat universiteti

Yuz ifodasi
 
Yuz ifodasi inson va, ayniqsa, uning xissiyotlari haqida ma‘lumot beruvchi muhim 
manba  hisoblanadi.  Aynan  suhbatdoshning  yuz  mimikalari  uning  emotsional 
fikrini  ifodalash  uchun  xizmat  qiladi  va  kommunikatsiya  jarayonini  regulyatsiya 
qilish vositasi vazifasini bajaradi. Bundan tashqari, yuzdagi ta‘sirchanlik o’quvchi 
uchun  nafaqat  o’qituvchi  hissiyotlari  haqida  bevosita  ma‘lumot  beradi,  balki 
ularning ustidagi nazoratni saqlab qolish qobiliyatini ham namoyon qiladi.10  
10 Биркенбил В. Язык интонации, мимики, жестов. СПб.: Питер, 1997.  
Ba‘zi  yuz  ifodasi  ta‘sirchanligiga  oid  ma‘lumotlarda  to’xtalamiz.  Yaxshi,  ijobiy 
stimul  hosil  qiluvchi  tabassum  teztez  qo’llanadigan  yuz  mimikasining  asosi 
hisoblanadi.  ―Tabassum,  odat  bo’yicha,  do’stlik,  o’rtoqlikni  ifodalaydi.  Lekin 
noqulay vaziyatdagi cheksiz tabassum, odatda ma‘qullashni ko’tishni  ifodalaydi... 
noqulay  vaziyatdagi  cho’zilgan  tabassum  kechirim  va  notinchlik  holatini 
anglatadi...  Qoshlar  ko’tarilgan  holdagi  tabassum  bo’yso’nishga  tayyorlikni, 
qoshlar  tushirilgan  holdagi  tabassum  esa  hayratlanishni  ifodalaydi.‖(Yevsikova 
N.I.)  
Chimirilgan qoshlar o’zo’zidan norozilikni  ifodalaydi, lekin  agar  o’qituvchi  (yoki 
tinglovchi) qoshlarni kamdankam holatda qimirlatsa, bu bilan u o’z tinglovchisiga 
uning nutqiga diqqatini to’liq qaratmaganligini ifodalaydi. Jag’larning qattiq qisib 
turilgani  qat‘iyatlilik  va  ishonchdan  guvoh  beradi,  shu  bilan  birga  agressiv 
kayfiyatni ham ifodalaydi. Qo’rquv, hayrat yoki ajablanish tinglovchining og’izni 
ochishiga  majbur  qilishi  mumkin,  go’yoki  ushbu  tuyg’udan  ichda  joy 
qolmayotganday.  
Bular  yuz  ifodasiga  oid  suhbatdosh  va  tinglovchi  o’rtasidagi  aloqa  munosabatga 
doir  bir  nechta  misollar  xolos.  O’qituvchi  o’zining  va  o’quvchilarning  bunday 
mimik  reaksiyalarni  kuzatishi,  ulardagi  ma‘nolarning  yashirin  refleksiyasi 
terapevtik kommunikatsiya jarayonini albatta boyitishi mumkin.